Ο δικός μου «Μικρός Πρίγκιπας» της Τζένης Κοσμίδου

Ο Μικρός Πρίγκιπας του Antoine de Saint-Exupéry, κατά την άποψή μου, αποτελεί σταθμό στην λογοτεχνία.  Από παιδί αγαπούσα το διάβασμα. Η μητέρα μου από πολύ μικρή ηλικία φρόντισε να με μυήσει στον κόσμο της λογοτεχνίας. Χρόνια μετά αισθάνομαι συγκίνηση όταν αντικρίζω κάποιον από εκείνους τους πρώτους τίτλους που διάβασα σαν παιδί. Ο «Μικρός Πρίγκιπας» όμως, έμελλε να με συντροφεύσει σε όλη μου τη μετέπειτα ζωή.

Αυτό το τόσο ιδιαίτερο βιβλίο, το οποίο εσφαλμένα πλήθος κόσμου θεωρεί παιδικό, έχει αποτελέσει σταθμό σε πολλές στιγμές της ζωής μου. Παρά τις αμέτρητες φορές που το έχω μελετήσει, καταφέρνει πάντα να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον μου για έναν πολύ ιδιαίτερο λόγο. Σε κάθε ηλικία ανακαλύπτω  νέους συμβολισμούς και με ένα μαγικό τρόπο ταυτίζομαι με όλους τους ήρωες. Αν όχι την παρούσα χρονική στιγμή που το διαβάζω, σίγουρα σε κάποια άλλη στιγμή της ζωής μου.

Τις σκέψεις μου στην σημερινή μου ηλικία θέλω να μοιραστώ μαζί σας μέσα απ’ αυτό το κείμενο. Τονίζω όμως πως αυτές διαφοροποιούνται από τις αντίστοιχες που είχα μια δεκαετία πριν ή και ακόμη παλαιότερα. Βλέπετε γνώρισα τον μικρό πρίγκιπα σε ηλικία μόλις έξι ετών. Σήμερα τριάντα χρόνια μετά, όσο και αν προσπαθώ να διατηρήσω ζωντανό εκείνο το παιδί μέσα μου, έχω γίνει και εγώ άλλος ένας «μεγάλος».  Ένας ενήλικας σαν αυτούς για τους οποίους ο συγγραφέας μας μιλά στην πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου του.

Ένας ενήλικας, όπως και ο Leon Werth, ο πιλότος της ιστορίας μας, που θεωρεί πως ο Μικρός Πρίγκιπας είναι ο καλύτερός του φίλος και σε αντίθεση με άλλους μπορεί και θέλει να τον καταλάβει. Το ταξίδι μας λοιπόν ξεκινά με ένα σκίτσο του Leon Werth από την παιδική του ηλικία. Το σκίτσο του κλειστού βόα. Ένα σκίτσο που κανένας μεγάλος ποτέ δεν μπόρεσε να καταλάβει. Ακόμη και όταν ο μικρός τότε Leon ζωγράφισε το σκίτσο νούμερο δύο. Επρόκειτο φυσικά για το ίδιο σκίτσο, το οποίο έδειχνε την εσωτερική πλευρά του βόα για να μπορέσουν οι ενήλικες να καταλάβουν.  Οι μεγάλοι δυστυχώς έχουμε πάντα ανάγκη από εξηγήσεις.

Η αντιμετώπιση που δέχτηκε ο μικρός Leon δυστυχώς αντικατοπτρίζει τον τρόπο που μεγάλωσαν αρκετές γενιές. Οι μεγάλοι άθελά  τους με τον δικό τους τρόπο σκέψεις δρουν καταλυτικά στην ζωή των παιδιών. Σπάνια μπορούν να καταλάβουν πράγματα έξω από τη δική τους λογική, ίσως γιατί συνήθως δεν έχουν τον χρόνο. Αυτό μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες στην διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός παιδιού. Μπορεί ακόμη και να γίνει αιτία να δημιουργηθεί ένας επιτυχημένος μεν δυστυχισμένος δε ενήλικας.

Αυτή ήταν και τύχη του ήρωά  μας μέχρι την στιγμή που βρέθηκε αντιμέτωπος με το αναπάντεχο. Ο μικρός πρίγκιπας μπήκε στη ζωή του απρόσμενα να του θυμίσει όσα νόμιζε ότι είχε ξεχάσει. Σε αυτή τη χρονική στιγμή συμβολίζει το παιδί που κρύβουμε όλοι μέσα μας το οποίο ξάφνου δραπετεύει. Ελεύθερο πια, ζητά το πιο απλό και συνάμα το πιο δύσκολο πράγμα του κόσμου. Να επιστρέψει ο ήρωας σε αυτή τη στιγμή της αθωότητας που οι μεγάλοι του στέρησαν ζωγραφίζοντας ένα αρνί.

Ο ήρωας αρχικά αντιδρά. Τα στερεότυπα που τον εγκλωβίζουν είναι πολύ ισχυρά. Ο μικρός Πρίγκιπας όμως επιμένει. Σύντομα οι αντιδράσεις του κάμπτονται αφού όπως χαρακτηριστικά λέει: «Όταν το μυστήριο είναι τόσο εντυπωσιακό, δεν τολμάς να παρακούσεις».

Η επιλογή του σχεδίου με το κασόνι στο οποίο βρισκόταν μέσα το αρνί είναι πολύ σημαντική. Δείχνει πως τα ωραιότερα πράγματα αποκτούν σάρκα και οστά μονάχα όταν απελευθερωθούμε από τα δεσμά της «λογικής» που επιβάλλουν τα στερεότυπα. Άλλωστε ο μικρός πρίγκιπας αυτό μας διδάσκει από την πρώτη στιγμή. Να βλέπουμε με τα μάτια της ψυχής.

Στη συνέχεια ο μικρός πρίγκιπας αρνείται να δέσει το φανταστικό αρνάκι του. Η ιδέα δείχνει αν του προκαλεί αρχικά απορία και στη συνέχεια εκνευρισμό. Ένα παιδί θεωρεί παράλογη οποιαδήποτε μορφή επιβολής και βίας. Άλλωστε ο μικρόκοσμος του καθενός μας είναι τόσο μικρός που όπως μας λέει και ο μικρός πρίγκιπας ακόμη και να θέλει κάποιος να απομακρυνθεί δύσκολα φτάνει μακριά.

Με αφορμή τον μικρόκοσμό του ο οποίος εντελώς συμβολικά ονομάζεται αστεροειδής Β 612 γίνεται άλλη μια θλιβερή διαπίστωση. Οι «μεγάλοι» κρίνουν εύκολα τα πάντα από το «φαίνεσθαι». Αρνούνται να εξετάσουν μια πληροφορία, ακόμη και αν υπάρχουν αποδείξεις γι’ αυτή, αν αυτός που τους την παρουσιάζει είναι έξω από αυτό που θεωρούν «φυσιολογικό». Είναι δέσμιοι των στερεοτύπων και της λογικής τους. Μιας λογικής που επιτάσσει να πιστεύουν μονάχα ότι μπορούν να δουν ή να αγγίξουν και να δείχνουν ενδιαφέρον μονάχα αν έχουν να κερδίσουν κάτι από αυτό.

Ο μικρός πρίγκιπας έπειτα με αφορμή το αρνάκι του, αποκαλύπτει στον καινούργιο φίλο του το δράμα των μπαομπάμπ.  Τα μπαομπάμπ δεν είναι για όσους δεν γνωρίζουν δεν είναι δεντράκια αλλά μεγάλα δέντρα, ψηλά όπως οι εκκλησίες. Φαντάζεστε λοιπόν τις τραγικές επιπτώσεις που θα είχαν αυτά τα φυτά σε έναν πλανήτη τόσο μικρό σαν τον αστεροειδή Β 612; Θα μπορούσαν κυριολεκτικά να τον καταστρέψουν. Τι συμβολίζουν όμως τα μπαομπαμπ από τη στιγμή που ο αστεροειδής συμβολίζει τον μικρόκοσμό  μας;

Ο συγγραφέας λέει πως στον αστεροειδή Β612 όπως και σε όλους τους πλανήτες, φύτρωναν καλά και κακά φυτά. Αυτή η πληροφορία μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως τα φυτά συμβολίζουν τα συναισθήματα. Τα μπαομπαμ λοιπόν είναι τα αρνητικά συναισθήματα. Γιατί όμως γίνεται αυτή η αναφορά. Ο μικρός πρίγκιπας μας βοηθά να καταλάβουμε με τη διαπίστωσή του ότι τα μπαομπαμ πριν γίνουν μεγάλα δέντρα είναι πολύ μικρά φυτά.

Τα αρνητικά συναισθήματα λοιπόν πριν γιγαντωθούν και πνίξουν το μικρόκοσμό μας είναι μικρά. Είναι λοιπόν κυριολεκτικά στο χέρι μας να τα ξεριζώσουμε εγκαίρως όπως έκανε κάθε πρωί ο μικρός πρίγκιπας προστατεύοντας έτσι τον πλανήτη του. Σίγουρα δεν πρόκειται για απλή δουλειά.  «Είναι ένα θέμα πειθαρχίας» μας πληροφορεί ο μικρός πρίγκιπας. Είναι σημαντικό να ξεριζώνουμε λοιπόν τα μπαομπαμπ της ψυχής μας που συμβολίζουν τα αρνητικά συναισθήματα. Μονάχα έτσι θα έχουν χώρο να ανθίσουν οι όμορφες τριανταφυλλιές, οι οποίες συμβολίζουν τα θετικά.

Στη συνέχεια ο μικρός πρίγκιπας μας φέρνει αντιμέτωπους με άλλο ένα μυστικό. Τα ηλιοβασιλέματα. «Ξέρεις… όταν κάποιος είναι τόσο λυπημένος, του αρέσουν τα ηλιοβασιλέματα…» αποκαλύπτει στον φίλο του ο μικρός πρίγκιπας. Τι τα κάνει όμως τόσο σημαντικά; Ίσως η γνήσια ομορφιά που κρύβεται στην απλότητα. Ίσως πάλι και κάτι βαθύτερο. Ένα ηλιοβασίλεμα δηλώνει το τέλος. Όταν κάποιος λοιπόν είναι πολύ λυπημένος έχει ανάγκη από μια νέα αρχή. Ποτέ όμως δεν μπορείς να κάνεις ένα νέο ξεκίνημα αν δεν κλείσεις τις εκκρεμότητες με το παρελθόν. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε ότι μας πληγώνει και έπειτα να το αφήνουμε πίσω μας. Ο χρόνος δεν έχει σημασία. Ο μικρός πρίγκιπας μια μέρα ήταν τόσο θλιμμένος που είδε το ηλιοβασίλεμα σαράντα τρεις φορές. Το τέλος λοιπόν δεν είναι πάντα εύκολο ιδίως όταν σχετίζεται με καταστάσεις που μας πληγώνουν. Είναι όμως πάντα αναγκαίο.

Ο μικρός πρίγκιπας χρησιμοποιεί το αρνάκι του για άλλη μια φορά ως δικαιολογία για να μας φέρει αντιμέτωπους με άλλη μια μεγάλη αλήθεια. Την αλήθεια των λουλουδιών. Ο ήρωας μας ως ενήλικας δυσανασχετεί. Δεν θεωρεί ένα λουλούδι σημαντικό. Τότε ο μικρός πρίγκιπας για πρώτη φορά δείχνει πραγματικά εξοργισμένος. Οι μεγάλοι δεν είμαστε σε θέση να καταλάβουμε το δράμα των λουλουδιών.

«Εδώ και εκατομμύρια χρόνια τα λουλούδια βγάζουν αγκάθια. Εδώ και εκατομμύρια χρόνια τα αρνάκια τρώνε τα λουλούδια. Δεν είναι λοιπόν σοβαρό θέμα να προσπαθείς να καταλάβεις γιατί κοπιάζουν τόσο πολύ για να βγάζουν αγκάθια που δεν θα τους χρησιμεύσουν σε τίποτα; Δεν είναι σοβαρό θέμα ο πόλεμος μεταξύ αρνιών και λουλουδιών;»

Τα συναισθήματα που εκφράζει ο μικρός πρίγκιπας είναι πολύ έντονα σε αυτό το σημείο. Τόσο που πραγματικά φέρνουν σε δύσκολη θέση τόσο τον πιλότο όσο και τον αναγνώστη. Πιθανότατα αυτό να οφείλεται στο ότι  στην πρώτη ανάγνωση όλοι μας άθελά μας ταυτιστήκαμε με τον πιλότο. Αυτό συνέβη διότι η εικόνα του πιλότου είναι ότι πιο κοντινό σε αυτό που εμείς οι «μεγάλοι» θεωρούμε φυσιολογικό.

«Κι αν εγώ γνωρίζω ένα λουλούδι μοναδικό στον κόσμο, που δεν υπάρχει πουθενά αλλού εκτός από τον πλανήτη μου; Αν ένα μικρό αρνάκι μπορεί να το ξεριζώσει με μία και μόνη χαψιά, ένα πρωί, χωρίς να σκεφτεί καθόλου αυτό που κάνει; Αυτό δεν είναι σοβαρό θέμα;» συνεχίζει να λέει ο μικρός πρίγκιπας φέρνοντας μας ακόμη σε πιο δύσκολη θέση. Είναι ξεκάθαρο πως το λουλούδι είναι άλλος ένας ιδιαίτερα ευρηματικός συμβολισμός.

Το λουλούδι μπορεί να ταυτιστεί με κάτι που αγαπάμε πολύ. Για κάποιον από εμάς μπορεί να είναι πρόσωπο. Για άλλον μια δουλειά, ένα όνειρο για το οποίο έχει κοπιάσει. Για κάθε άνθρωπο τα αληθινά σημαντικά στη ζωή είναι πολύ διαφορετικά. Το σίγουρο είναι πως όλοι έχουμε έναν τέτοιο προσωπικό θησαυρό. Με το ενδεχόμενο της απώλειας του λοιπόν μας φέρνει αντιμέτωπους ο μικρός πρίγκιπας. Μιας απώλειας που μπορεί να προκληθεί από κάποιον χωρίς πρόθεση όπως ένα αθώο αρνί. Ποιος ο λόγος όμως αυτής της αλληγορίας;

Πιθανότατα θέλει να εντείνει την προσοχή μας στο γεγονός των συνεπειών που μπορεί να έχουν κάποιες πράξεις μας στη ζωή των άλλων. Μια απλή πράξη που ως στόχο μπορεί να έχει μια καθημερινή μας ανάγκη μπορεί άθελά μας να είναι ολέθρια για τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου. Γι’ αυτό λοιπόν θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί πριν δράσουμε με τον οποιονδήποτε τρόπο. Θα πρέπει να μετράμε καλά τις πράξεις και τα λόγια μας για να μη γίνουμε αιτία να πληγωθεί ανεπανόρθωτα κάποιος άλλος. Θα πρέπει να σκεφτούμε πως θα νιώθαμε εμείς αν κάποιος χωρίς ιδιαίτερο λόγο στερούσε από τη ζωή μας κάτι τόσο σημαντικό.

Στη συνέχεια ο μικρός πρίγκιπας μας συστήνει το λουλούδι του. Ένα λουλούδι αρκετά δύστροπο, με αρκετά ελαττώματα και αλαζονική συμπεριφορά. Ένα λουλούδι που με την πρώτη ματιά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακόμη και εκνευριστικό. Ακόμη και ο μικρός πρίγκιπας κάνει το λάθος κουρασμένος από τη συμπεριφορά του να το χαρακτηρίσει τοιουτοτρόπως. Έτσι αποφασίζει να το εγκαταλείψει. Τη στιγμή ακριβώς αυτή επιλέγει για να εμπιστευτεί στον πιλότο τη σημερινή του γνώμη για  αυτή την τότε συμπεριφορά του.

«Το δικό μου αρωματίζει τον πλανήτη μου αλλά δεν ήξερα πώς να το απολαύσω. Δεν μπόρεσα να καταλάβω τίποτα! Θα έπρεπε να το κρίνω από τις πράξεις κι όχι από τα λόγια του. Με γέμιζε αρώματα και λάμψη. Δεν έπρεπε να φύγω ποτέ! Θα έπρεπε να μαντέψω την τρυφερότητά του πίσω από τα κολπάκια της. Τα λουλούδια είναι όλο αντιφάσεις! Ήμουν όμως πολύ νεαρός για να ξέρω πώς να την αγαπήσω»

Πόσες κρυμμένες αλήθειες για τον ίδιο μας τον εαυτό δεν συναντάμε σε αυτές τις φράσεις; Πόσες φορές δεν έχουμε βιαστεί να απομακρύνουμε ανθρώπους από τη ζωή μας κρίνοντας τα λόγια αντί για τις πράξεις τους. Τα λόγια που μπορεί να λένε πράγματα που δεν ισχύουν για πλήθος λόγων. Ανασφάλεια, θυμός, φόβος και πόσα άλλα αισθήματα μπορούν να μας οδηγήσουν σε λόγια που δεν εκφράζουν στην ουσία τα πιστεύω μας. Οι άνθρωποι όπως και τα λουλούδια είμαστε γεμάτοι αντιφάσεις.

Αν βρισκόμασταν στη θέση του λουλουδιού όλοι δε θα θέλαμε να μας δώσει μια ευκαιρία ο δικός μας μικρός πρίγκιπας; Για ακόμη μια φορά ο συγγραφέας προσπαθεί με έντεχνο τρόπο να μας βάλει στη θέση ενός συνανθρώπου μας.  Ενός συνανθρώπου μας που αν και αγαπάμε μας έχει εκνευρίσει τόσο πολύ με τη συμπεριφορά του. Θέλει να μας τονίσει τη βαρύτητα των πράξεων έναντι των λόγων. Να μας κάνει να σκεφτούμε δύο και τρεις φορές τα θετικά που μας προσφέρει αυτός ο άνθρωπος πριν αποφασίσουμε να τον απομακρύνουμε από τη ζωή μας.

Σε αντίθεση με τον μικρό πρίγκιπα οι μεγάλοι δεν μπορούμε να δικαιολογηθούμε  λέγοντας « Ήμουν όμως πολύ νεαρός για να ξέρω πώς να την αγαπήσω». Η αληθινή αγάπη βλέπει πέρα από τα λόγια. Ξέρει να υπομένει και να περιμένει βλέποντας τα θετικά του άλλου και δικαιολογώντας τα αρνητικά. Έτσι άλλωστε δεν θα θέλαμε όλοι να μας αντιμετωπίσουν αν ακόμη και άθελά μας βρισκόμασταν κάποια στιγμή στη θέση του λουλουδιού;

Λίγο πριν φύγει ο μικρός πρίγκιπας, το λουλούδι πετά το προσωπείο του. Τον αποχαιρετά με αξιοπρέπεια ζητώντας του να είναι ευτυχισμένος. Παραδέχεται το λάθος της στάσης του αλλά δεν του ζητά να μείνει. Του ζητά να φύγει για να μην το δει να δακρύζει. «Ήταν ένα περήφανο λουλούδι» μας λέει ο μικρός πρίγκιπας το αποχαιρετά και φεύγει.

Τι θα είχε συμβεί άραγε αν το λουλούδι κατάπινε την περηφάνια του και άφηνε τα δάκρυά  του να κυλήσουν μπροστά στον μικρό πρίγκιπα; Αν του έδειχνε το αληθινό του πρόσωπο και του ζητούσε μια ευκαιρία; Τι είναι τελικά πιο σημαντικό στη ζωή μας; Η διατήρηση της περηφάνιας και του εγωισμού μας ή ενός προσώπου αληθινά σημαντικού; Έτσι ο μικρός πρίγκιπας εγκαταλείπει το λουλούδι του, και τη ζωή που ήξερε ως τότε. Μια ζωή που είχε αρχίσει να θεωρεί ανιαρή και ξεκινά το ταξίδι του με σκοπό την ανεύρεση νέων κόσμων και φίλων.

Πρώτος του σταθμός ο πλανήτης του Βασιλιά. Εδώ ξεκάθαρα ο μικρός πρίγκιπας έρχεται αντιμέτωπος με την ματαιότητα της εξουσίας. Είναι αληθινά τραγικές οι συνέπιες αυτής στον μοναδικό κάτοικο του πλανήτη τον Βασιλιά. Είναι τόσο εθισμένος σε αυτή που είναι ανίκανος να ζήσει διαφορετικά. Ζει λοιπόν μέσα στη φαντασίωση πως όλο το σύμπαν του ανήκει. Έχει κυριολεκτικά ανάγκη να εξουσιάζει ακόμη και αν αυτό συμβαίνει με ξεκάθαρα ψεύτικο και ανούσιο τρόπο.

Ο Βασιλιάς όμως μέσα από τη συζήτηση του με τον μικρό πρίγκιπα μας αποκαλύπτει και κάποιες σημαντικές αλήθειες. Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας θέλει να μας αποδείξει πως από τον κάθε άνθρωπο μπορούμε να πάρουμε χρήσιμα μαθήματα για τη ζωή μας. Ακόμη και αν ο ίδιος σπαταλά τη δική του με έναν, κατ’ εμάς, λάθος τρόπο.

«Πρέπει να απαιτούμε από τον καθένα αυτό που μπορεί να δώσει» λέει ο Βασιλιάς αλλά ο μικρός πρίγκιπας δε δείχνει να πείθεται. Πόσο πιο απλή θα ήταν όμως η ζωή όλων μας αν ζητούσαμε από τον καθένα μονάχα αυτό που ήταν σε θέση να μας δώσει;  Στη συνέχεια ο Βασιλιάς προτείνει στον μικρό πρίγκιπα για να τον δελεάσει και να μη φύγει να τον κάνει υπουργό δικαιοσύνης. Ένας άνθρωπος εθισμένος στην εξουσία είναι λογικό να πιστεύει πως ένα αξίωμα είναι αν μη τι άλλο κάτι πολύ σημαντικό. Τότε ο μικρός πρίγκιπας τον ρωτάει ποιον θα κρίνει αφού στον πλανήτη βρίσκονταν μονάχα αυτοί οι δύο.

«Τότε θα κρίνεις τον εαυτό σου» του απαντάει ο βασιλιάς. «Αυτό είναι το πιο δύσκολο. Είναι πολύ πιο δύσκολο να κρίνεις τον εαυτό σου από το να κρίνεις τους άλλους. Αν καταφέρεις να κρίνεις σωστά τον εαυτό σου, αυτό σημαίνει πως είσαι πραγματικά σοφός» Πόσοι από εμάς άραγε έχουν καταφέρει να κατακτήσουν αυτή την αλήθεια; Πόσο πιο διαλλακτικοί θα ήμασταν με τους γύρω μας αν πρώτα μπορούσαμε να κρίνουμε δίκαια τον ίδιο μας τον εαυτό; Αν παραδεχόμασταν τα ελαττώματα μας, τα λάθη και τις αδυναμίες μας;

Στον δεύτερο πλανήτη ο μικρός πρίγκιπας γνωρίζει ένα Ματαιόδοξο. Αυτή του η γνωριμία έρχεται να στηλιτεύσει ξεκάθαρα την ματαιότητα της ματαιοδοξίας και της ανάγκης του «φαίνεσθαι». Ποιο το νόημα να ζεις απλά και μόνο για να σε θαυμάζουν οι άλλοι; Πλήθος ενηλίκων σπαταλούν πολύτιμο χρόνο ακόμη και μια ολόκληρη ζωή στον αγώνα της ωραιοποίησης της εικόνας τους. Αυτός ο σταθμός λοιπόν αποδεικνύει περίτρανα την ματαιότητα μιας τέτοιας στάσης ζωής.

Στον επόμενο σταθμό του ο μικρός πρίγκιπας έρχεται αντιμέτωπος με έναν μέθυσο. Μέσα από αυτή την συνάντηση ο μικρός πρίγκιπας μας βοηθά να καταλάβουμε τον φαύλο κύκλο του εθισμού. Συνήθως αφηνόμαστε στους εθισμούς γιατί νιώθουμε αδύναμοι να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα. Σε μικρό χρονικό διάστημα όμως και χωρίς καν οι ίδιοι να το αντιληφθούμε το πρόβλημα που μας έφερε σε αυτή τη κατάσταση παύει να φαντάζει σημαντικό. Τη θέση του παίρνει ένα άλλο σημαντικότερο. Ο ίδιος ο εθισμός. Πλέον είμαστε δέσμιοι του και η αδυναμία που εξαρχής μας έσπρωξε σε αυτόν μας καθιστά αδύναμους και τρωτούς απέναντι του. Έτσι βυθιζόμαστε σε μια φαύλη πορεία που δεν οδηγεί πουθενά.

Άλλο ένα μάθημα λοιπόν που μας δίνει ο μικρός πρίγκιπας μέσα από το ταξίδι του είναι το πόσο σημαντικό είναι να αποφεύγουμε τους εθισμούς. Η επαφή μας με αυτούς ξεκάθαρα δεν πρόκειται να οδηγήσει πουθενά καλά έναν άνθρωπο. Τα προβλήματά του δεν θα λυθούν αντίθετα θα γιγαντωθούν και θα τον πνίξουν.

Στη συνέχεια ο μικρός πρίγκιπας γνωρίζει τον επιχειρηματία. Έναν άνθρωπο που σίγουρα θυμίζει πλήθος γνωστών μας ανθρώπων. Ίσως ακόμη σε κάποιους να θυμίζει και τον ίδιο τους τον εαυτό. Ο επιχειρηματίας είναι ένας σοβαρός ενήλικας αφιερωμένος στη δουλειά του. Τόσο που τελικά ξεχνά το πιο σημαντικό να ζει. Καμία επαγγελματική καταξίωση όσο σημαντική και αν είναι δεν αξίζει να αφιερώσουμε τη ζωή μας σε αυτή. Η πεμπτουσία της ευτυχίας κρύβεται στην επαφή μας με τους άλλους και αυτό φαίνεται περίτρανα σε όλα τα σημεία του εν λόγω έργου.

Σε αυτό το πλανήτη ο μικρός πρίγκιπας μένει λίγο περισσότερο. Αυτό συμβαίνει γιατί ο συγγραφέας μέσα από αυτό το σταθμό θέλει να στηλιτεύσει και την έννοια της ιδιοκτησίας. Πόσοι και πόσοι άνθρωποι δεν έχουν σπαταλήσει ολόκληρη τη ζωή τους αφιερωμένοι στο κυνήγι της ιδιοκτησίας και των υλικών αγαθών. Ποιο το νόημα όμως του να κατέχεις κάτι αν δεν μπορείς κατ’ ουσία να το χαρείς; Η χαρά των πραγμάτων βρίσκεται στην αλληλεπίδραση που μπορούμε να έχουμε με αυτά σε σχέση με άλλους ανθρώπους. Η ιδιοκτησία από μόνη της δε σημαίνει απολύτως τίποτα.

Ο μικρός πρίγκιπας συνεχίζει την περιπλάνησή του. Στον επόμενο πλανήτη τον περιμένει ένα φανάρι και ένας άνθρωπος που κάθε ένα λεπτό το άναβε και το έσβηνε. Αυτή του η πράξη σηματοδοτούσε την αρχή και το τέλος της μέρας. Αυτή του η πράξη έμοιαζε ανούσια όμως αυτός ο άνθρωπος ήταν πιστός στις διαταγές που είχε πάρει. Ακόμη και αν όλη αυτή η κατάσταση τον έκανε να νιώθει δυσάρεστα συνέχιζε να μένει πιστός σε αυτό που ο ίδιος θεωρούσε καθήκον του. Παρά τη ματαιότητα αυτής του της συμπεριφοράς ο μικρός πρίγκιπας τον συμπάθησε περισσότερο απ’ όλους τους προηγούμενους.

«Ωστόσο είναι ο μόνος που δεν μου φαίνεται γελοίος. Ίσως επειδή ασχολείται και με άλλα πράγματα πέρα από τον εαυτό του» αναφέρει χαρακτηριστικά ο μικρός πρίγκιπας. Έτσι μας τονίζει για ακόμη μια φορά την ματαιότητα του εγωισμού και τη σημαντικότητα της προσφοράς στη ζωή μας.

Έπειτα από αυτόν τον πλανήτη νομίζω πως μπορούμε να μιλάμε με σιγουριά για παραλληλισμό των σταθμών του μικρού πρίγκιπα με ανθρώπους και συμπεριφορές. Ο μικρός πρίγκιπας εγκατέλειψε το λουλούδι του παρασυρόμενος από τον εκνευρισμό του δημιουργούσαν τα ελαττώματα του. Ξεκίνησε λοιπόν ένα ταξίδι αναζήτησης εμπειριών και νέων ανθρώπων. Πίστευε ίσως ενδόμυχα πως οι νέοι του φίλοι θα ήταν «τέλειοι» σε αντίθεση με το λουλούδι του. Οι σταθμοί του λοιπόν αποδεικνύουν πως το κυνήγι της τελειότητας δεν είναι παρά μια χίμαιρα.

Ήδη έχει αρχίσει ασυνείδητα να νοσταλγεί το λουλούδι και τη ζωή που άφησε πίσω του για αυτό και δυσκολεύεται να αφήσει τόσο πολύ τον πλανήτη με τον άνθρωπο που αναβόσβηνε το φανάρι και τα τόσα πολλά ηλιοβασιλέματα. Τόσο μεγάλη είχε αρχίσει να γίνεται η εσωτερική του ανάγκη για παρηγοριά.

Ο έκτος πλανήτης κατοικούταν από έναν Γεωγράφο. Για άλλη μια φορά προβάλλεται η ανάγκη του συνανθρώπου για όλους μας. Ένας σοβαρός επιστήμονας σαν τον Γεωγράφο είναι ανίκανος να εφαρμόσει τις γνώσεις του χωρίς τον εξερευνητή. Με αυτό τον τρόπο γίνεται ξεκάθαρο στον αναγνώστη πως  ο κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική προσωπικότητα σημαντική και ανεπανάληπτη από το δικό της μετερίζι.

Η συζήτηση οδηγείται σε ακόμη πιο σοβαρά μονοπάτια όταν ο μικρός πρίγκιπας πληροφορείται πως το λουλούδι του δεν μπορεί να καταγραφεί γιατί είναι εφήμερο. Το λουλούδι που αποτελεί το κέντρο της ζωής του πρίγκιπα φαντάζει ανάξιο καταγραφής στον Γεωγράφο. Αυτή η δήλωση προκαλεί μεγάλη ταραχή στον μικρό πρίγκιπα.

Για πρώτη φορά αντιλαμβάνεται τη βαρύτητα της πράξης του. Το λουλούδι του δεν είναι δεδομένο ότι θα τον περιμένει στον τόπο του μετά την περιπλάνησή του. Είναι εφήμερο και μπορεί να χαθεί όπως και κάθε τι στη ζωή μας αν δεν του δώσουμε την πρέπουσα σημασία και προσοχή. Σύντομα όμως ο μικρός μας φίλος αφήνει πίσω τις τύψεις του και συνεχίζει το ταξίδι του. Όπως οι περισσότεροι από μας έτσι και εκείνος προτιμά να κλείσει τα μάτια στη συνειδητοποίηση που τον κάνει να νιώσει άσχημα με τον εαυτό του παρά να την αντιμετωπίσει.

Καταλήγει λοιπόν στον τελευταίο προορισμό του τη γη. Ένα μέρος με πλήθος χαρακτήρων και εμπειριών. Ένα μέρος στο οποίο οι μεγάλοι νομίζουν ότι κατέχουν κυρίαρχο και καθοριστικό ρόλο. Η αλήθεια είναι όμως όπως μας πληροφορεί ο πιλότος πως θα μπορούσαν όλοι μαζί να χωρέσουν σε ένα νησάκι του Ειρηνικού. Η γη θα συνέχιζε να υπάρχει και έτσι.

Είναι όμως χαμένος κόπος να προσπαθήσεις να εξηγήσεις κάτι τέτοιο σε έναν ενήλικα που είναι χαμένος στο «μέτρημα του». Οι ενήλικες βλέπετε συνήθως αρέσκονται να τα μεταφράζουν όλα σε αριθμούς. Έπειτα τα μετρούν και τα ξαναμετρούν σαν τον επιχειρηματία που γνωρίσαμε νωρίτερα. Αρέσκονται στην αυταπάτη πως ό,τι μετρούν μπορούν και να το κατέχουν. Αποτελεί λοιπόν κατά το συγγραφέα χάσιμο χρόνου το να προσπαθείς να τους βγάλεις από το μέτρημά τους.

Το πρώτο πλάσμα με το οποίο έρχεται σε επαφή ο μικρός πρίγκιπας είναι το φίδι. Η αλήθεια είναι πως η παρουσία του φιδιού αρχικά μας προκαλεί μια φοβία για την ασφάλεια του μικρού μας φίλου. Προσωπικά όμως πιστεύω πως συμβολίζει τη γνώση. Η γνώση στα χρόνια της νεότητας ίσως να φαντάζει δυσνόητη όπως τα λόγια του φιδιού. Είναι αυτή που μπορεί να μας φέρει κοντά σε κάθε μας επιθυμία. Κρύβει όμως και πλήθος κινδύνων. Κινδύνων που σε νεαρή ηλικία αγνοούμε.

Ο μικρός πρίγκιπας διασχίζει την έρημο. Συναντά ένα λουλούδι της ερήμου και το ρωτά για τους ανθρώπους. Εκείνο του απαντά πως υπάρχουν μόνο έξι επτά από αυτούς σε όλη τη γη. Αυτή η δήλωση έρχεται να ταυτίσει το λουλούδι της ερήμου με τους ανθρώπους που εμμένουν στις απόψεις τους. Εμμένουν μη μπαίνοντας στη διαδικασία να σκεφτούν πως έξω από την ελάχιστη γνώση που κατέχουν μπορεί να υπάρχουν κόσμοι ολάκεροι.

Έπειτα ο μικρός πρίγκιπας συναντά ένα μεγάλο βουνό. Η θέα του και μόνο του προκαλεί δέος. Πιστεύει πως η κατάκτηση της κορυφής του θα του χαρίσει την πολυπόθητη ευτυχία. Φτάνοντας στον στόχο του όμως νιώθει πιο μόνος από κάθε άλλη φορά. Νοσταλγεί το λουλούδι του, ακόμη και τα ελαττώματά του που πια δεν φαντάζουν και τόσο ενοχλητικά.

Ο κήπος με τα τριαντάφυλλα που συναντά λίγο παρακάτω αποτελεί άλλο ένα χτύπημα για τον μικρό μας ήρωα. Πίστευε πως το τριαντάφυλλο του ήταν μοναδικό. Ξαφνικά βλέπει μπροστά του έναν κήπο γεμάτο ίδια λουλούδια και τον κατακλύζει η οργή. Νιώθει εξαπατημένος. Το λουλούδι του, ο προσωπικός του θησαυρός που τον έκανε να νιώθει μοναδικός ήταν ίδιο με αμέτρητα άλλα. Τότε εμφανίζεται η αλεπού.

Ο ρόλος της αλεπούς είναι από τους σημαντικότερους της ιστορίας μας. Εμφανίζεται ακριβώς στο σημείο που ο πρίγκιπας παρασυρόμενος από την απογοήτευση που του δημιούργησαν τα βιαστικά συμπεράσματα του κινδυνεύει να χάσει το μονοπάτι του.  Η αλεπού συμβολίζει τον έμπειρο φίλο. Ένα σύντροφο που κατέχει τη γνώση γιατί έχει βαδίσει πριν από εμάς στο ίδιο μονοπάτι.

Τονίζει στον πρίγκιπα τη σημαντικότητα του να την «εξημερώσει». Δημιουργεί δεσμούς μαζί του ακόμη και αν ξέρει ότι θα πληγωθεί. Αυτό στη ζωή τελικά είναι το πιο σημαντικό να δημιουργείς δεσμούς με τους ανθρώπους. Μια τέτοια διαδικασία βέβαια απαιτεί χρόνο και υπομονή. Οι μεγάλοι σπάνια έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Είναι συνήθως χαμένοι στο μέτρημα αυτών που εσφαλμένα θεωρούν σημαντικά. Δέσμιοι των στερεοτύπων τους.

Όταν έρχεται η ώρα του αποχαιρετισμού η αλεπού εξηγεί στον πρίγκιπα πως ήταν λάθος να πληγωθεί στη θέα του κήπου. Ο χρόνος που αφιέρωσε στο τριαντάφυλλό του και τα όσα πέρασαν μαζί ήταν αυτά  που το έκαναν μοναδικό. Ένα ξεχωριστό και ανεπανάληπτο λουλούδι ακόμη και αν έμοιαζε ίδιο με αμέτρητα άλλα.

Η συνάντηση τελειώνει με δάκρυα όπως κάθε αποχωρισμός. Το σημαντικό όμως δεν είναι αυτό αλλά ο χρόνος που πέρασαν μαζί τα δυο πλάσματα. Η αλεπού πριν αποχαιρετήσει το μικρό πρίγκιπα του αποκαλύπτει μια μεγάλη αλήθεια. Μια αλήθεια που οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει. «Την ουσία δεν την βλέπουν τα μάτια». Τα αληθινά ουσιαστικά δεν είναι ορατά παρά με τα μάτια της ψυχής μας.

Στη συνέχεια της περιπλάνησής του στη γη ο μικρός πρίγκιπας συναντάει έναν κλειδούχο τρένου. Για ακόμη μια φορά βλέπουμε πόσο μάταιη είναι η ζωή των ανθρώπων στην εποχή της ταχύτητας.  Οι άνθρωποι τρέχουμε τόσο που δεν προλαβαίνουμε να σκεφτούμε το γιατί και το που πάμε όπως οι ταχείες. Όλα καταλήγουν να γίνονται μηχανικά στερώντας μας σχεδόν κάθε ευχαρίστηση. Η πλειονότητα των μεγάλων δεν ξέρει πλέον ούτε τι θέλει, ούτε γιατί τρέχει ούτε που πάει.

Στα πλαίσια αυτής της λογικής λειτουργεί και ο έμπορος που συναντά αμέσως μετά ο μικρός πρίγκιπας. Πουλάει χάπια για την δίψα. Χάπια που εξοικονομούν χρόνο. Ο πρίγκιπας με την αθωότητα που κατέχει κάθε παιδί σκέφτεται πως θα προτιμούσε να διαθέσει τον ελεύθερο χρόνο που θα του εξασφάλιζαν τα χάπια για να βρει μια αληθινή πηγή. Κανένα υποκατάστατο δεν μπορεί να αντικαταστήσει κάτι ουσιαστικό. Για άλλη μια φορά ο συγγραφέας προσπαθεί να μας αφυπνίσει σχετικά με τον λάθος τρόπο ζωής που ακολουθούμε οι μεγάλοι.

Ξαφνικά σταματά η αφήγηση του ταξιδιού του μικρού πρίγκιπα. Επανερχόμαστε στο τώρα με τον πιλότο. Ένα τώρα ένα χρόνο μετά την άφιξη του μικρού πρίγκιπα στον πλανήτη γη. Ο λόγος της διακοπής αυτής της αφήγησης είναι ότι ο πιλότος μας διψά και πανικοβάλλεται. Ο μικρός πρίγκιπας διατηρεί την αυτοκυριαρχία του αφού θεωρεί πως πιο σημαντικό και από την ίδια του τη ζωή είναι ότι δημιούργησε έναν αληθινό δεσμό με την αλεπού. Τον πρώτο του αληθινό φίλο σε όλο το μακρύ του ταξίδι.

Ο πιλότος αν και αρχικά νόμιζε ότι ο μικρός πρίγκιπας δεν έχει ανάγκες. Σύντομα όμως έρχεται αντιμέτωπος με την αλήθεια.  Ο μικρός του φίλος διψάει όπως αυτός. «Το νερό κάνει καλό και στην καρδιά» λέει ο μικρός πρίγκιπας. Στην ουσία με αυτόν τον τρόπο περνά ένα μήνυμα στον πιλότο. Η προσήλωση σε μια φυσική ανάγκη ίσως μπορεί να μας βοηθήσει να μη χαθούμε στον κυκεώνα των συναισθημάτων που μπορεί να μας οδηγήσει μια απογοήτευση.

Οι δύο ήρωες κάθονται. Ο ελεύθερος χρόνος δίνει στον πρίγκιπα την δυνατότητα να αποκαλύψει άλλη μια μεγάλη αλήθεια. «Τα αστέρια είναι όμορφα χάρη σ’ ένα λουλούδι που δεν το βλέπουμε καθόλου…»  «Η έρημος είναι όμορφη» πρόσθεσε.  «Αυτό που ομορφαίνει την έρημο είναι πως κάπου κρύβει ένα πηγάδι…» Τα λόγια του μικρού πρίγκιπα δείχνουν πως πλέον έχει εμπεδώσει και ο ίδιος τα λόγια της Αλεπούς. Πιο ώριμος από πριν παίρνει κατά κάποιο τρόπο τη θέση της απέναντι στον πιλότο που κατέχει τη θέση που είχε εκείνος όταν έφτασε στη γη.

Ο πιλότος αντιλαμβάνεται την ορθότητα των λεγομένων του μικρού του φίλου και έτσι οδηγείται στο πηγάδι που θεωρεί σωτήριο. Όλη η μετέπειτα συζήτηση του μικρού πρίγκιπα με τον πιλότο δεν είναι παρά η επανάληψη της διαδικασίας της εξημέρωσης. Η ίδια διαδικασία που είδαμε να πραγματοποιείται νωρίτερα από την αλεπού. Ο ένας χρόνος που έμεινε ο μικρός πρίγκιπας στη γη τα όσα έζησε εκεί τον έκαναν να κατακτήσει την σοφία. Προσπαθεί λοιπόν τη γνώση αυτής της εμπειρίας, για το τι πραγματικά αξίζει στη ζωή, να την μεταλαμπαδεύσει στο νέο του φίλο.

Σε αυτό το σημείο νιώθω την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας αυτούσια τη φράση του μικρού πρίγκιπα που κρύβει την πεμπτουσία του έργου κατά την άποψή μου.

«Οι άνθρωποι του τόπου σου καλλιεργούν πέντε χιλιάδες τριαντάφυλλα στον ίδιο κήπο και δεν βρίσκουν καθόλου αυτό που ψάχνουν. Κι όμως αυτό που ψάχνουν θα μπορούσε να βρεθεί σ’ ένα μόνο τριαντάφυλλο ή σε λίγο νερό. Όμως τα μάτια είναι τυφλά. Πρέπει να ψάχνεις με την καρδιά»

Αυτό δυστυχώς είναι το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης που ο συγγραφέας προσπαθεί να στηλιτεύσει μέσα από το συγκεκριμένο έργο του με κάθε τρόπο. Ο μικρός πρίγκιπας λέει στον νέο του φίλο τις αδυναμίες των σκίτσων του. Σκοπός του δεν είναι να τον μειώσει αλλά να του δώσει να καταλάβει πως τελικά δεν είναι η τελειότητα αυτή που κάνει τους άλλους να μας αγαπούν. Πιο ώριμος από ποτέ δεν πιστεύει πια στη τελειότητα. Επιζητά μονάχα την επιστροφή στον προσωπικό του «παράδεισο». Στον πλανήτη με το λουλούδι του.

Τα ελαττώματα του τριαντάφυλλου που στην αρχή της ανάγνωσης οδήγησαν τον πρίγκιπα μακριά του. Αυτά τώρα τον καλούν πίσω γιατί είναι αυτά που κάνουν το λουλούδι του ξεχωριστό από όλα τα άλλα. Αυτά και ο χρόνος που πέρασε μαζί του. Έτσι ο πρίγκιπας έρχεται αντιμέτωπος για ακόμη μια φορά με το φίδι. Αυτή τη φορά η πρωτοβουλία ανήκει στον ίδιο. Το φίδι που συμβολίζει τη γνώση με όλα τα δώρα αλλά και τους κίνδυνους που εγκυμονεί. Η γνώση βλέπετε είναι επικίνδυνη για κάποιον που δεν είναι αρκετά ώριμος για να μπορέσει να την διαχειριστεί.

Η αληθινή ωριμότητα βέβαια ουδεμία σχέση έχει με τα χρόνια και τις κατακτήσεις. Κατακτιέται μονάχα όταν ο άνθρωπος καταφέρει να ωριμάσει συναισθηματικά.  Έτσι λοιπόν ο μικρός πρίγκιπας ακολούθησε ο δύσβατο μονοπάτι της γνώσης επιτρέποντας στο φίδι να του δώσει το εισιτήριο της επιστροφής.  Τι αντιμετώπισε άραγε όταν επέστρεψε στον μικρό του πλανήτη με τα τρία ηφαίστεια;

Το λουλούδι του ήταν ακόμη εκεί να τον περιμένει; Είναι και αυτό το «εφήμερο» που είχε πει εκείνος ο Γεωγράφος και έμεινε καρφωμένο σαν αγκάθι στη σκέψη και την καρδιά μου. Τις μέρες που είμαι αισιόδοξη πιστεύω πως ο μικρός πρίγκιπας βρήκε το λουλούδι του να τον περιμένει. Συγχώρησαν ο ένας τον άλλο και συνέχισαν τη ζωή τους από εκεί ακριβώς που την είχαν αφήσει. Η βεβαιότητα πως η ευτυχία κρύβεται στα μικρά καθημερινά πράγματα που μοιραζόντουσαν σίγουρα έκανε τη σχέση τους πιο ουσιαστική.

Άλλοτε πάλι αυτές τις μέρες που όπως όλοι οι μεγάλοι βάζω μπροστά την τετράγωνη λογική μου και σκέφτομαι αρνητικά. Πιστεύω άλλα. Μπορεί ο πρίγκιπας μου να μην κατάφερε ποτέ να ξαναφτάσει στον πλανήτη του. Μπορεί και να έφτασε και το λουλούδι του να είχε χαθεί όντας εφήμερο. Μπορεί ακόμα να έπνιξαν το πλανήτη του τα Μπαομπάμπ αφού έναν ολόκληρο χρόνο δεν ήταν εκεί για να τα ξεριζώνει. Όταν λοιπόν με κατακλύζουν  αυτές οι σκέψεις και οδηγούμαι  στην απελπισία θυμάμαι κάποια από τα τελευταία λόγια που είπε ο μικρός πρίγκιπας στον πιλότο.

«Όταν θα κοιτάζεις τον ουρανό, τη νύχτα, αφού θα κατοικώ σ’ ένα από αυτά, αφού θα γελώ σ’ ένα από αυτά, θα είναι τότε για σένα σαν να γελάνε όλα τα αστέρια. Εσύ θα έχεις αστέρια που θα ξέρουν να γελούν!» Στο άκουσμα αυτής της φράσης σηκώνω πάντα το βλέμμα στον ουρανό και τότε παρηγορούμαι. Ευθύς αμέσως θυμάμαι και τη συνέχεια των όσων είπε λίγο πριν αφήσει τη γη ο μικρός μου πολύτιμος φίλος.

«Και όταν θα παρηγορηθείς  (πάντα παρηγορείται κανείς), θα είσαι ευχαριστημένος που με έχεις γνωρίσει. Θα είσαι πάντοτε φίλος μου. Θα σου έρχεται να γελάσεις μαζί μου. Και θα ανοίγεις καμιά φορά το παράθυρό σου, έτσι, για ευχαρίστηση… Και οι φίλοι σου θα παραξενευτούν βλέποντας εσένα να γελάς κοιτάζοντας τον ουρανό. Τότε θα τους πεις: Ναι, τα αστέρια με κάνουν πάντα να γελάω! Και θα σε περάσουν για τρελό. Θα σου έχω σκαρφιστεί έτσι μια άσχημη βρομοδουλειά…»

Τότε λοιπόν χαμογελώ και στη θέα των αστεριών βλέπω μπροστά μου τον μικρό μου φίλο να ζει ευτυχισμένος μαζί με το τριαντάφυλλό του. Γυρίζω σπίτι αγκαλιάζω και εγώ το δικό μου τριαντάφυλλο και ηρεμώ. Ήσυχοι ότι και οι δύο έχουμε βρει την ευτυχία.

Τζένη Κοσμίδου