Σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης ή Burn out

Ένα ψυχοκοινωνικό φαινόμενο της εποχής που παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις είναι το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out), το οποίο αναφέρεται σε αίσθημα εξάντλησης και απώλειας του ενδιαφέροντος που εκδηλώνεται από τους επαγγελματίες κατά την άσκηση της εργασίας τους.

Η υπέρτατη επαγγελματική αφοσίωση ενός εργαζομένου, που βρίσκει νόημα στη ζωή του μέσα από την δουλειά του ή την κοινωνική ταυτότητα που του προσδίδει ο συγκεκριμένος εργασιακός ρόλος, πολλές φορές μπορεί να οδηγήσει σε σωματική και ψυχική εξουθένωση. Συνήθως είναι το προφίλ αυτού που ζει για να δουλεύει αντί να δουλεύει για να ζήσει. Οι οικονομικές απολαβές , οι υψηλοί επαγγελματικοί στόχοι, οι προσωπικές φιλοδοξίες μπορούν να γίνουν κακοί σύμβουλοι και να τον οδηγήσουν προοδευτικά στο burnout.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός υγείας(ICD-11) , εντάσσει πλέον το σύνδρομο burnout στις διαγνωστικές κατηγορίες και διευκρινίζει ότι η επαγγελματική εξάντληση αφορά αποκλειστικά στο εργασιακό πλαίσιο και όχι στους υπολοίπους τομείς της ζωής.

Ειδικότερα, τα συμπτώματα περιγράφονται σε τρία επίπεδα:

1. Χρόνια κόπωση και εξάντληση.
2. Αρνητικά συναισθήματα, αποστασιοποίηση ή κυνισμός ως προς την εργασία. Το άτομο μπορεί να απαξιώνει τη δουλειά του, να μην μπορεί να συγκεντρωθεί στο αντικείμενό του και να αποσυνδέεται συναισθηματικά
3. Μειωμένη απόδοση. Λειτουργεί διεκπεραιωτικά , δεν είναι παραγωγικός ή αποτελεσματικός και παράλληλα μπορεί να αισθάνεται ματαίωση.

Οι αιτίες

• Ο Freudenberge,r αναφέρει ως πιο ευάλωτες κατηγορίες , εργαζόμενους που έχουν την τάση να προσφέρουν χωρίς όρια όσο το δυνατόν περισσότερα στο εργασιακό πλαίσιο, καθώς και εργαζόμενοι που θέλουν να έχουν τον πλήρη έλεγχο και να περνούν όλα από αυτούς.
• Επιπλέον, η ψυχολογική πίεση από τον όγκο της εργασίας καθώς επίσης η έλλειψη ενδιαφέροντος για το αντικείμενο εργασίας, οι συναδελφικές σχέσεις αλλά και το ίδιο το εργασιακό περιβάλλον μπορεί να συμβάλλουν ώστε το άτομο να «καεί».

Πολλές φορές το άγχος και η κατάθλιψη είναι συνυφασμένα με τον όρο της επαγγελματικής εξουθένωσης , ενώ αυτό  δεν συνάδει, γιατί είναι δύο διαφορετικές διαγνώσεις. Το άτομο που είναι ευάλωτο στο σύνδρομο είναι αυτό που είναι υπεραφοσιωμένο στο αντικείμενο της δουλειάς του είτε γιατί η δουλειά το απαιτεί είτε γιατί ο ίδιος έχει πολύ υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό του. Αναμφισβήτητα η δομή προσωπικότητας  λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην αξιολόγηση τέτοιων συμπτωμάτων.

Οι ενδείξεις….

Παρατηρώντας προοδευτικά το άτομο  ότι η ψυχοσυναισθηματική του κατάσταση στον εργασιακό χώρο αλλάζει και νιώθει απρόθυμος και εξαντλημένος με το φόρτο εργασίας, ανικανοποίητος με τις αποδόσεις του, καθώς επίσης και ότι δυσκολεύεται σε καθημερινή βάση να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του, καλό είναι να αναγνωρίσει αυτές τις αλλαγές και να εστιάσει στις προσωπικές του ανάγκες. Πολλές φορές αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις του και όσο δεν έχει την επίγνωση αυτού που του συμβαίνει  τόσο περισσότερο βαθαίνει προς την επαγγελματική εξουθένωση.

Πιο συγκεκριμένα:

Σωματικά συμπτώματα όπως:

• δυσκολία στον ύπνο παρόλη την κούραση
• Ψυχοσωματικά συμπτώματα
• Αναβλητικότητα
• Κενά μνήμης
• Αυξομειώσεις στο βάρος
• Ημικρανίες

Ψυχοσυναισθηματικά συμπτώματα και συμπεριφορές όπως:

• ευερεθιστότητα
• Αισθήματα ανεπάρκειας και ενοχής
• Απογοήτευση και ηττοπάθεια
• Απαξίωση και κυνισμός αναφορικά με τη δουλειά
• Θλίψη
• Περιορισμός των κοινωνικών συναναστροφών
• Φαντασιώσεις για κάποια άλλη δουλειά
• Ασυνέπεια, απουσίες από την εργασία
• Θυμός και ανάθεση ευθυνών σε άλλους συναδέλφους , κ.ά.

Η αντιμετώπιση…

Αναγνωρίζοντας τις ενδείξεις που μπορεί να υπάρχουν σε ένα πρώιμο στάδιο , είναι σημαντικό  κάποιος να δράσει έγκαιρα ώστε να προλάβει την επιδείνωση του προβλήματος:

• Να δώσει το χώρο και το χρόνο που χρειάζεται για να ασχοληθεί με τον εαυτό του σε ψυχοσυναισθηματικό και σωματικό επίπεδο
• Να θέσει όρια ώστε να μπορεί να ξεκουράζεται  και να παίρνει απόσταση από τη δουλειά
• Να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις στον εργασιακό χώρο ώστε το άγχος να είναι παραγωγικό  και διαχειρίσιμο και όχι δυσλειτουργικό
• Να αποφασίσει ότι η δουλειά είναι ένας τρόπος για το «ευ ζην» , αλλά όχι ο μοναδικός
• Να επανεξετάσει τις προσδοκίες και τους δικούς του προσωπικούς στόχους ώστε να είναι ρεαλιστικά επιτεύξιμοι.
• Να δίνει ανάλογο χρόνο σε μικρές αποδράσεις ώστε να παίρνει απόσταση και να «επαναφορτίζει τις μπαταρίες του», αλλάζοντας παραστάσεις και ισορροπώντας ανάμεσα στην  προσωπική, την κοινωνική  και την επαγγελματική του ζωή.
• Τέλος , όταν η κατάσταση νιώθει ότι είναι μη διαχειρίσιμη καλό θα είναι να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό για να μπορέσει να απεγκλωβιστεί από όλο αυτό που του συμβαίνει.

Να θυμάστε:

Η εργασία βοηθά στην προσωπική ανάπτυξη και δίνει τους πόρους για να μπορέσουμε να οργανώσουμε καλύτερα τη ζωή μας σύμφωνα με τις ανάγκες μας. Συμβάλλει σημαντικά στην ψυχική ισορροπία και την προσωπική καταξίωση του ατόμου. Ωστόσο  όπως σε όλα τα πράγματα στη ζωή μας χρειάζεται κατά καιρούς να κάνουμε την αυτοκριτική  μας, ώστε να είμαστε ξεκάθαροι στα θέλω και τους στόχους μας και να μην προσπαθούμε να υπερβούμε τα όρια και τις αντοχές μας.

Ντόρα Μίνου

ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας

Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων ζεύγους και οικογένειας)