“Αναβλητικότητα: Πού οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται;” της Ντόρας Μίνου

Η αναβλητικότητα για κάποιους ανθρώπους είναι ένα μοτίβο και για κάποιους άλλους μπορεί να είναι μία στάση σε συγκεκριμένους τομείς ή σε περιστασιακές συνθήκες της ζωής τους.

Ως αναβλητικότητα ορίζεται η διαδικασία , όπου κάποιος δυσκολεύεται ή βρίσκει δικαιολογίες ώστε να αναβάλει κάτι σημαντικό για αργότερα, δίνοντας προτεραιότητα σε πιο ασήμαντα και ευχάριστα πράγματα.

Γιατί αναβάλλουμε;

• Πολλοί υιοθετούν την άποψη ότι αποδίδουν καλύτερα κάτω από την πίεση του χρόνου, άλλοι αναβάλλουν υπερτιμώντας τις δυνατότητές τους «…έχω χρόνο, θα το κάνω όταν έρθει η ώρα…», άλλοι έχουν την πεποίθηση ότι δεν θα τα καταφέρουν, θα αποτύχουν, και αναβάλλουν τη δράση ώστε να μην έρθουν αντιμέτωποι με την απογοήτευση ή το αίσθημα της ματαίωσης και της αποτυχίας. Θα μπορούσαν δηλαδή να είναι αναβλητικοί λόγω   χαμηλής αυτοπεποίθησης και  αισθήματος ανικανότητας.
• Αξίζει να αναφέρουμε ότι η αναβλητικότητα συχνά είναι παράγωγο του άγχους ή ότι το άγχος αυτό καθαυτό πυροδοτεί αναβλητικότητα. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: «αγχώνομαι αν θα τα  καταφέρω με αποτέλεσμα να καθυστερώ τη δράση και να αυξάνεται ακόμη περισσότερο το άγχος».
• Σε άλλες περιπτώσεις έγκειται στην έλλειψη κινήτρου, σε τεμπελιά και αδράνεια που μπλοκάρουν τη δράση. Αυτό περιστασιακά θα μπορούσε να συμβεί στον καθένα, όταν όμως είναι ένα μοτίβο τότε είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ατόμου.
• Ένας άλλος λόγος που πιθανότατα πυροδοτεί αναβλητικότητα, είναι η πεποίθηση του ατόμου ότι αυτό που θα κάνει πρέπει να είναι τέλειο. Η παγίδα της τελειομανίας είναι πολλές φορές ένας λόγος που κάποιος δυσκολεύεται να ξεκινήσει αυτό που θέλει να κάνει.
• Τέλος, θα μπορούσε να είναι το σύμπτωμα σε κάποια υποβόσκουσα ή διαγνωσμένη διαταραχή, όπως κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχές, κλπ.

Τις περισσότερες φορές η δυσκολία έγκειται στο να ξεκινήσουμε κάτι το οποίο έχουμε αναλάβει. Η αναβλητικότητα είναι ένα σύμπτωμα που προέρχεται από την Αρχή της Ευχαρίστησης, δηλαδή προκειμένου να μην βιώσει κάποιος άγχος και να αποφύγει τα αρνητικά συναισθήματα, καθυστερεί συστηματικά την διεκπεραίωση  αυτού που έχει αναλάβει. Επιπλέον, υπάρχει και η παράμετρος για πολλούς ότι   το άγχος είναι ελεγχόμενο μέχρι που ο χρόνος της προθεσμίας μειώνεται και τότε αυξάνεται το άγχος της πίεσης του χρόνου – αν θα προλάβουμε. Πολλοί άνθρωποι έχουν μάθει να λειτουργούν κάτω από πίεση και θεωρούν ότι τότε γίνονται πιο παραγωγικοί και πιο αποτελεσματικοί.

Αξίζει όμως να βιώνουμε αυτή την ταλαιπωρία;

Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι ακριβώς μας συμβαίνει….

Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε την επίγνωση αυτού που μας συμβαίνει. Εάν καταφέρουμε να ξεκαθαρίσουμε το λόγο που καθυστερούμε να δράσουμε σε κάτι , ίσως μπορέσουμε να οργανώσουμε καλύτερα τη δουλειά μας και να γίνουμε πιο άμεσοι και αποτελεσματικοί.

• Υπάρχει κίνητρο σε αυτό που θέλουμε να διεκπεραιώσουμε; Δεσμευτήκαμε παρορμητικά  έγινε μία επιλογή από εμάς τους ίδιους, ή μας επιβάλλαν να κάνουμε κάτι (πχ είναι μία εργασιακή απαίτηση);
• Η αναβολή οφείλεται στο φόβο του αποτελέσματος; έχουμε δηλαδή το άγχος της αποτυχίας; υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες; ή απροσδιόριστα δε θέλουμε να κάνουμε κάτι;
• Μπορούμε να συγκεντρωθούμε σ’ αυτό που κάνουμε; Στοχεύουμε σε ένα πράγμα τη φορά ή χάνεται το μυαλό μας  προσπαθώντας να κάνουμε πολλά πράγματα μαζί;
• Μήπως μερικές φορές αναβάλλουμε γιατί φοβόμαστε ότι μπορεί να έρθουμε αντιμέτωποι με μία δυσάρεστη εξέλιξη; Για παράδειγμα μήπως νομίζουμε ότι μ’ αυτό τον τρόπο «ξορκίζουμε το κακό»(πχ δεν πάω για check up στο γιατρό γιατί φοβάμαι ότι θα διαγνώσει  κάτι αρνητικό  στην υγεία μου).

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την αναβλητικότητας;

• Αρχικά είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ποια είναι η σχέση μας με το χρόνο. Η καλή αίσθηση του χρόνου αποτελεί μία προϋπόθεση για να οργανώσουμε καλύτερα την καθημερινότητά μας αλλά και τις υποχρεώσεις μας. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο χρόνος σε υποχρεώσεις που πρέπει να γίνουν λειτουργεί εις βάρος μας.
• Κάθε φορά που αναβάλλουμε κάτι η ερώτηση στον εαυτό μας είναι: «τι με δυσκολεύει, τι με κάνει να καθυστερώ…» και άλλες τέτοιου είδους ερωτήσεις ώστε να έρθουμε σε επαφή με τη δυσκολία μας.
• Βάζουμε μικρούς, εφικτούς και ρεαλιστικούς στόχους. Κάθε φορά που καταφέρνουμε ένα μικρό στόχο είμαστε πιο κοντά στο τελικό αποτέλεσμα και αυτό λειτουργεί ενθαρρυντικά ώστε να μην αναβάλλουμε ή να μην παρατήσουμε αυτό που έχουμε ήδη ξεκινήσει.
• Έχουμε πάντα το μυαλό μας ότι «ροκανίζοντας το χρόνο» δεν κερδίζουμε κάτι, αντιθέτως επιβαρύνουμε τον εαυτό μας με άγχος και πίεση.
• Σκεφτόμαστε το αποτέλεσμα και εστιάζουμε στο αίσθημα της ικανοποίησης γι’ αυτό, επιβραβεύοντας τον εαυτό μας.
• Τέλος, όταν η αναβλητικότητα αποτελεί τροχοπέδη στη ζωή μας, επιβαρύνοντας την υγεία μας, μπλοκάροντας την εξέλιξή μας και κλονίζοντας τις σχέσεις μας με τους άλλους καλό θα είναι να αποταθούμε σε κάποιον ειδικό.

Να θυμάστε:

Η παρατεταμένη αναβλητικότητα μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην εργασία όσο και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Αφενός μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις και να δημιουργεί μία αίσθηση αφερεγγυότητας στους άλλους, αφετέρου πυροδοτεί άγχος και ενοχές στο άτομο που συνηθίζει να είναι αναβλητικό.

Ντόρα Μίνου

ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας

Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας)