Edgar Allan Poe: «Για μένα η ποίηση δεν είναι σκοπός, μα ένα πάθος και τα πάθη πρέπει να είναι σεβαστά»

«Για μένα η ποίηση δεν είναι σκοπός, μα ένα πάθος και τα πάθη πρέπει να είναι σεβαστά’», με αυτά τα λόγια απάντησε ο Αμερικανός ποιητής /πεζογράφος, Edgar Allan Poe, όταν ρωτήθηκε για το πως βλέπει την τέχνη του.

Ο Poe αποτελεί φαινόμενο της λογοτεχνίας, το έργο του ενέπνευσε πολλούς μεταγενέστερους δημιουργούς, κάθε είδους, από τον Ντόυλ μέχρι τον Ουάιλντ και τον Κάφκα, κυρίως στην Ευρώπη. Ο Poe, σε όλη την διάρκεια της ζωής του και του έργου του είχε θερμούς επικριτές για την μακαβριότητα των κειμένων του και την έλλειψη ηθικού βάθους, ο ίδιος υπηρέτησε ένα είδος που βρίσκεται μακριά από διδακτισμούς, δεν εντρύφησε σε πολιτικά και κοινωνικά θέματα, ούτε εξέθεσε φιλοσοφικές προτάσεις και πρότυπα στάσης ζωής. Στο έργο του κυριαρχεί ο θάνατος, το απόκοσμο και μία σκοτεινή ψυχαναλυτική διάσταση του ανθρώπου που δεν έχουμε συναντήσει ως τότε, με αυτόν τον τρόπο, στη λογοτεχνία. Υπηρέτησε το ωραίο που το εντοπίζει ακόμα και στην φθορά και στην παρακμή, θέτοντας ως στόχο την άρτια μορφή και την εξεζητημένη αισθητική των κειμένων και μόνο αυτό. Τον έχουμε πάντα στο μυαλό μας ως τον πρώτο εστέτ της τέχνης. Αν πρέπει να τον εντάξουμε κάπου, στον λογοτεχνικό κανόνα τα διηγήματα του ανήκουν στο gothic horror, είδος που αποτελεί προέκταση του ρομαντικού μυθιστορήματος, που κυριάρχησε στην Ευρώπη τον 18ο αιώνα. Πρώτο μυθιστόρημα αυτού του είδους θεωρείται, το ”The Castle of Otranto” (1764), του Horace Walpole. Άλλοι σπουδαίοι εκπρόσωποι του είδους είναι οι Ann Radclife, Mary Selley, Clara Reeve, Charles Dickens, Colleridge, Lord Byron και Bram Stoker. Ο Poe θεωρείται ακόμα εκτός από πρόδρομος και του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού και του Συμβολισμού αλλά και του Σουρεαλισμού. Στη Γαλλία μεταφράστηκε από τον Malarme και τον Baudelaire (θεωρείται ο καλύτερος μεταφραστής του). Με τον δεύτερο έχει παρατηρηθεί αντιστοιχία θεμάτων και παρά τις διαφορές τους σε δομή και έκφραση υποστηρίζεται πως  οι δύο έμοιαζαν πολύ ως προς την ουσία τους. Ο Valery τον χαρακτηρίζει τον μόνο άψογο συγγραφέα που δεν λαθεύει ποτέ.

Ο Poe γεννήθηκε στις 19 Ιανουαρίου, στην Βοστόνη, το 1809. Ήταν παιδί αποτυχημένων ηθοποιών θιάσου. Ο πατέρας του, μη μπορώντας να δεχτεί την ήττα εγκαταλείπει την οικογένεια του για να επιστρέψει στο πατρικό του, στο οποίο δεν επιστρέφει ποτέ τελικά. Πεθαίνει το 1811 αιφνίδια, όλος τυχαίως δύο μέρες μετά την μητέρα του Edgar. Ο Edgar υιοθετείται από την Φράνσις Άλλαν, γυναίκα εμπόρου της Βοστόνης που είναι άκληρη. Την περίοδο 1815 – 1820 ζει στη Σκωτία, που έχουν μετακινηθεί για δουλειές του Άλλαν και πηγαίνει σχολείο εκεί. Το 1820 επιστρέφουν στο Ρίτσμοντ και εγγράφεται στη σχολή Tζοσεφ Κλαρκ που συνηθίζουν να φοιτούν οι αριστοκράτες της περιοχής. Τον αντιμετωπίζουν ως κατώτερο, λόγω της καταγωγής του. Ο Poe έχει έφεση στα λατινικά, την ποίηση και την κολύμβηση. Ο ίδιος για να κερδίσει ένα στοίχημα, κολυμπάει έξι μίλια στον ποταμό Τζειμς. Το 1825, γνωρίζει και ερωτεύεται για πρώτη φορά, στην ηλικία των 15 ετών την Ελμίρα Ρόιστερ λίγο αργότερα την αρραβωνιάζεται. Το 1826 εγγράφεται στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια. Εδώ ξεκινάει να διαμορφώνεται η προσωπικότητα του Poe όπως την γνωρίζουμε. Ξεκινούν οι κραιπάλες και ο έντονος βίος, καθώς και βρίσκεται στις απαρχές του αλκοολισμού του. Χωρίζει την Ρόιστερ και δημιουργεί υπερβολικά υψηλά χρέη, που ο πατριός του αρνείται να του καλύψει. Μετά από αυτό παρατά τις σπουδές του. Το 1827 είναι μία σημαντική χρονιά επίσης, αφού αρνείται τη θέση λογιστή που του προσφέρει ο πατριός του και νιώθοντας προσβεβλημένος φεύγει από το σπίτι. Εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή, ”Tamerlane and Other Poems” και κατατάσσεται στον στρατό. Το 1829 εκδίδει την δεύτερη ποιητική του συλλογή, ”Al Aaraaf, Tamerlane and Minor Poems” και επιθυμεί να εξασφαλίσει την θέση του στην στρατιωτική ακαδημία. Το 1830 για πρώτη φορά δημοσιεύει έργο του (Sonnet To Science) σε εφημερίδα στην Saturday Evening Post. To 1831 αποβάλλεται ξανά από την ακαδημία λόγω χρεών γιατί δεν εξασφαλίζει την στήριξη του πατριού του αλλά εκδίδει τα ποιήματα του με τίτλο ”Poems”. Το 1832 αρχίζει να γράφει διηγήματα που τα δημοσιεύει στην εφημερίδα Saturday Courier. Κερδίζει στον διαγωνισμό καλύτερου διηγήματος το 1833 με το διήγημα ”Messenger Found In A Bottle”. Εντυπωσιάζεται από αυτόν ο διηγηματογράφος Τζον Κένεντι και του βρίσκει δουλειά στην εφημερίδα Literary Messenger ως αρχισυντάκτης στο Ρίτσμοντ. Ο Poe εγκαθίσταται στο σπίτι της θείας του και ερωτεύεται και παντρεύεται το 1836 την δεκατετράχρονη ξαδέρφη του Βιρτζίνια. Την εποχή εκείνη βυθίζεται όλο και περισσότερο στον αλκοολισμό με αποτέλεσμα την απόλυση του το 1837. Φεύγουν και ψάχνουν μία καλύτερη τύχη σε Νέα Υόρκη και Φιλαδέλφεια λόγω της οικονομικής κρίσης ο Poe δεν μπορεί να βρει εργασία αλλά δημοσιεύει τα διηγήματα ”The Narrative of Arthur Gordon Rym” και ”Ligeia” (1938). To 1839 είναι μια σημαντική χρονιά αφού προσλαμβάνεται στην εφημερίδα Burton’s Gentleman’s Magazine και δημοσιεύει τα καλύτερα διηγήματα του με τίτλο ”Tales of The Grotesque and Arabesque” σε 750 αντίτυπα. Ο Poe είχε ως όνειρο την ίδρυση ενός δικού του περιοδικού που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Εγκαταλείπει την θέση του στο περιοδικό αλλά προσλαμβάνεται εκ νέου το 1840 όταν το περιοδικό εξαγοράζεται από τον Graham και μετονομάζεται σε Graham’s Magazine που ο Poe το κάνει το πιο σπουδαίο λογοτεχνικό περιοδικό της εποχής. Εδώ δημοσιεύει και το ”The Murders on the Rue Morgue”. Το 1843 λόγω της οικονομικής κρίσης αποτυγχάνει να ιδρύσει ξανά το δικό του περιοδικό ενώ η Βιρτζίνια παρουσιάζει συμπτώματα φυματίωσης. Ο Poe συνεχίζει να πίνει ακατάσχετα και κερδίζει σε διαγωνισμό διηγήματος με το ”The Golden Bug”. Την εποχή αυτή ξεκινάει να δίνει και κάποιες διαλέξεις για την ποίηση. Διοχετεύοντας όλη του την ενέργεια στην φροντίδα της Βιρτζίνια. Μετακομίζει ξανά στην Νέα Υόρκη το 1844 και μετά από πολλές δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και περιοδικά προσλαμβάνεται στην Evening Mirror και εδώ το 1845 δημοσιεύει το πασίγνωστο ”The Raven”. Το ποίημα προκαλεί τεράστια αίσθηση και θεωρείται το πλέον αγαπημένο του Poe. Παρατηρείται έξαρση της έμπνευσης και της παραγωγής του αλλά και του αλκοολισμού. Αποτυγχάνει ξανά να αγοράσει το δικό του λογοτεχνικό περιοδικό, λόγω του ευερέθιστου χαρακτήρα του.

Το 1846 ξεκινάει η έχθρα με τον Dunn English, επικριτή του, που τον παρουσιάζει ως μέθυσο καρικατούρα και επικίνδυνο. Από το σημείο αυτό η ζωή του παίρνει την κατιούσα. Σημαντικός λόγος είναι ο θάνατος της Βιρτζίνια, το 1847, που τον βυθίζει στην κατάθλιψη. Την ίδια περίοδο διαγνώστηκε με εγκεφαλοπάθεια. Δημοσιεύει την μπαλάντα ”Ulalume”, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές. Το 1848 ξανά χτυπάει ο Dun English με δεύτερο κύμα σάτιρας που βρίσκει τον Poe ιδιαίτερα ευάλωτο και άρρωστο. Ο Poe την περίοδο εκείνη συναντά και πολιορκεί ξανά τον πρώτο του έρωτα (Ελμίρα Ρόιστερ) που την πείθει να τον ξανά παντρευτεί. Το σημαντικότερο γεγονός της τελευταίας περιόδου του Poe είναι η δημοσίευση του ποιήματος Annabel Lee (1848) και τις τελευταίες μέρες της ζωής του ένα μυστήριο καλύπτει τις κινήσεις του. Όταν βρέθηκε φορούσε ρούχα που πιστεύεται ότι δεν του ανήκαν ενώ την τέταρτη μέρα της νοσηλείας του στο νοσοκομείο φώναζε το όνομα Ρέυνολντς.

Πεθαίνει στις 7 Οκτωβρίου του 1849 μέσα σε ένα επεισόδιο ”delirioum tremens” από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Θάβεται στην Βαλτιμόρη. Ένα παράδοξο γεγονός που θα θέλαμε να αναφέρουμε είναι ότι για δεκαετίες στον τάφο του εμφανίζεται ένας μυστηριώδης θαυμαστής κατά τις πρώτες πρωινές ώρες των γενεθλίων του ο οποίος άφηνε κόκκινα τριαντάφυλλα στον τάφο του και έκανε πρόποση με ένα μπουκάλι κονιάκ. Να αναφέρουμε ακόμα ότι έχουν θεσπιστεί βραβεία προς τιμήν του, τα Edgar Awards, με βάση την Νέα Υόρκη.

E²