«Take Five» Η ιστορία πίσω από τον ήχο

Το ημερολόγιο γράφει 1959, όταν το μυαλό ενός απίστευτα ταλαντούχου μουσικού προχωρά στη σύλληψη ενός από τα πιο γνωστά και χαρακτηριστικά jazz κομμάτια που έχουν περάσει από τη διεθνή δισκογραφία. Ο λόγος για τον Dave Brubeck και τη μουσική του παρέα και, φυσικά, το εμβληματικό «Take Five», που ηχογραφήθηκε, όπως είπε και ο ίδιος σε συνέντευξή του, «για να ταράξουμε λίγο τα νερά της jazz», φράση που θα εξηγηθεί αναλυτικά παρακάτω. Για να ακριβολογούμε, η κύρια συνθετική ιδέα ανήκει στον σαξοφωνίστα της μπάντας Paul Desmond, παρ’ ότι παρουσιάζεται ως συλλογικό project των καλλιτεχνών. Σημασία έχει ότι το «Take Five» είναι μια αδιαμφισβήτητα τεράστια επιτυχία των Dave Brubeck Trio, η οποία, ωστόσο, ερμηνεύτηκε ως ανεξήγητη από τους δημιουργούς της για μια πληθώρα λόγων.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Το 1959, παρά τις άσχημες ειδήσεις για το παγκόσμιο μουσικό στερέωμα (όπως ο θάνατος της Billie Holiday και του Lester Young) υπήρξε μια χρονιά εκρηκτικής δημιουργίας για τη jazz σκηνή: ο Miles Davis είχε μόλις κυκλοφορήσει το δίσκο-ορόσημο για τη jazz που ακούει στο όνομα ‘Kind of Blue’ και o John Coltrane κυκλοφορεί το ‘Giant Steps’, ενώ ο Charles Mingus, γνωστός και ως «ο τσαντισμένος» της jazz, κυκλοφορεί το ‘Mingus Ah Um’. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των jazz δημιουργιών μέχρι εκείνη την εποχή είχε έναν κοινό παρονομαστή: παρ’ όλο που υπήρχε πειραματισμός σε σχέση με τις μελωδικές γραμμές, τα όργανα και τα αυτοσχεδιαστικά τους μέρη, ρυθμικά η μουσική σπάνια ξέφευγε από το κλασσικό, μεικτό, τεσσάρι μέτρο, γνωστό στους μουσικούς και στο ευρύ κοινό ως 4/4 (τέσσερα τέταρτα).

Εδώ, λοιπόν, έρχεται και δένει γλυκά η φράση του Dave Brubeck που αναφέρθηκε παραπάνω. Σε αυτό το σημείο θα λάβει χώρα μια τεχνική μουσική διευκρίνιση, αναγκαία, ωστόσο, προκειμένου να κατανοήσουμε σε βάθος την καινοτομία της μουσικής αυτής παρέας. Τα ρυθμικά μέτρα στη μουσική χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: τα απλά, τα σύνθετα και τα μεικτά. Ως απλά ορίζουμε τα διμερή και τα τριμερή μέτρα, δηλαδή αυτά που έχουν δύο και τρεις χτύπους αντίστοιχα στη μονάδα του χρόνου. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν τα μεικτά, όπως το 4/4, που αποτελούν γινόμενα των απλών, και τα σύνθετα, που αποτελούν αθροίσματα των απλών. Τα απλά και κάποια από τα μεικτά μέτρα κυριαρχούν σε είδη όπως η κλασσική μουσική, η pop και η rock, ενώ τα σύνθετα απαντώνται σε παραδοσιακές μουσικές ανά τον κόσμο που κυρίως αφορούν χορό (ναι, ακόμη και στην Ελλάδα, ο τσάμικος τι είναι, νομίζετε;). Ο Dave Brubeck, λοιπόν, έχοντας τριβή με τέτοιους περίεργους ρυθμούς ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1940, αποφάσισε το 1958 να κυκλοφορήσει έναν ολόκληρο δίσκο με τίτλο ‘Time Out’ σε σύνθετα μέτρα, γεγονός που δικαιολογεί και τα 5/4 στο ρυθμό του ‘Take Five’, που ήταν το τρίτο κομμάτι του δίσκου αυτού. Οι καινοτομίες συνεχίστηκαν, όταν ο Dave Brubeck αποφάσισε, αντί για φωτογραφία των καλλιτεχνών, να έχει έναν μοντέρνο γραφιστικό σχέδιο του ‘S. Neil’ στο εξώφυλλο.

Ο Joe Morello, drummer των Dave Brubeck Trio, φημολογείται πως είχε μια δυσκολία στην εξοικείωσή του με το σύνθετο μέτρο, γεγονός που ανακλάται από τη φράση «παίζε κι εσύ γιατί θα χαθώ» που έλεγε στον Dave Brubeck στις πρόβες. Μάλιστα, το άγχος του αυτό οδήγησε στην ύπαρξη και άλλης μίας ακυκλοφόρητης έκδοσης του ‘Take Five’ πριν από αυτήν που όλοι ξέρουμε, η οποία δεν συμπεριλήφθηκε, τελικά, στο δίσκο γιατί, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Dave Brubeck, «τα 5/4 που χτυπούσε ο Joe Morello στα drums ακούγονταν αισθητά βιαστικά και αγχωμένα σε σχέση με τα χαλαρότερα και, συχνά, αυτοσχεδιαστικά μέρη του σαξοφώνου που έπαιζε ο Paul Desmond».

Φτάνει η στιγμή, λοιπόν, που οι ηχογραφήσεις τελειώνουν. Ο Joe Morello έχει πολλούς ενδοιασμούς για το τελικό αποτέλεσμα, ενώ ο Paul Desmond είναι βέβαιος ότι το κομμάτι πάει για πέταμα (τι σκεφτόταν αυτός ο άνθρωπος, πραγματικά, δεν ξέρω!). Λίγες ημέρες μετά την κυκλοφορία του, ο Gene Krupa, εμβληματικός drummer της εποχής και γνωστός για τη θητεία του στη μπάντα του Benny Goodman, λέει στον Dave Brubeck: «Αυτό είναι το δικό σας «Sing,sing,sing». Θα σας καθορίσει όσο κανένα άλλο σας κομμάτι και θα είναι μαζί σας για την υπόλοιπη ζωή σας». Όπως, εξάλλου, και έγινε.

Έλλη Κέτσου