Ντέιβιντ Λιντς, η ζωή του μεγάλου σκηνοθέτη

Ο Ντέιβιντ Κιθ Λιντς, γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1946, στην πόλη Μιζούλα, της πολιτείας Μοντάνα και είναι σκηνοθέτης, σεναριογράφος, ηθοποιός, ζωγράφος, μουσικός, συγγραφέας και παραγωγός. Αποτελεί τον πιο περίφημο και αναγνωρισμένο Αμερικανό σκηνοθέτη σουρεαλιστικών ταινιών. Διατηρεί μία μακρά πορεία στην avant-garde σκηνή του αμερικανικού κινηματογράφου και  εκθέτει μέσα από τα καρέ των μεγάλου μήκους ταινιών του, τους εφιάλτες που αποτυπώνονται σε πρόσωπα, τοπία και ιδιωτικές στιγμές. Είναι γνωστός για το ονειρικό και υπερρεαλιστικό στυλ του, καθώς και τα θέματα που χαρακτηρίζουν την φιλμογραφία του, όπως η αποδόμηση της έννοιας της Αμερικής.

Θεωρείται συχνά ως ένας από τους καλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών. Πάνω από 58 τίτλοι ταινιών μεγάλου και μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ και μίνι σειρών για την τηλεόραση, απαρτίζουν το βιογραφικό ενός σκηνοθέτη που μπορεί να συναρπάσει τόσο με τη σουρεαλιστική οπτική των ταινιών του, όσο και με τη δύναμη των ιστοριών που δημιουργεί. Σε μια πρόσφατη ψηφοφορία του IMDB, ο Ντέιβιντ Λιντς έχει ψηφιστεί ως ο σκηνοθέτης που κάνει τις πιο περίεργες ταινίες. Και αναμφίβολα, μαζί με σκηνοθέτες όπως ο Alejandro Jodorowsky ή ακόμα, και ο βασιλιάς του σουρεαλισμού Luis Buñuel, έχει προσφέρει στο κοινό εικόνες βγαλμένες από τα όνειρα και τους εφιάλτες και τις υποσυνείδητες και ασυνείδητες φοβίες. Η ενασχόληση του με τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τη μουσική και την υποκριτική, αλλά και η αφοσίωσή του στην πρακτική και τη διάδοση του υπερβατικού διαλογισμού, τον καθιστούν κάτι παραπάνω από έναν τυπικό Αμερικανό πολίτη και σκηνοθέτη του Χόλυγουντ.

Σαν παιδί ο Λιντς φιλοδοξούσε να γίνει ζωγράφος και μετά την ολοκλήρωση των δευτεροβάθμιων σπουδών του γράφτηκε στην Σχολή Καλών Τεχνών της Βοστώνης, την οποία γρήγορα εγκατέλειψε, επειδή δεν πληρούσε τις αισθητικές του αντιλήψεις. Ακόμα η σχολική του ζωή χαρακτηρίζεται από μετακινήσεις σε διαφορετικές πολιτείες λόγω της δουλειάς του πατέρα του, που ήταν δασονόμος. Η προσαρμογή δε φάνηκε να τον δυσκολεύει καθόλου, από την άλλη όμως θεσμοί όπως, το σχολείο ή οι πρόσκοποι του φάνηκαν αρκετά περιοριστικοί για την ανεξάντλητη ελευθερία του  νεαρού και ανήσυχου πνεύματός του. Αφού τελείωσε το σχολείο η ακαδημαϊκή του πορεία ήταν ασταθής και προτίμησε τελικά τα ταξίδια  στην Ευρώπη. Με την επιστροφή του στην Αμερική βρήκε την πρώτη του σύζυγο Peggy Reavey (1967–1974), και την έμπνευση για να δημιουργήσει ταινίες μικρού μήκους. Μία πόλη της Φιλαδέλφεια, μάλιστα, όπου έμειναν μόλις γεννήθηκε η κόρη τους, φαίνεται να άφησε βαθιά το στίγμα της ανθρώπινης βίας στον σκηνοθέτη, που έκτοτε αναζήτησε σε πολλά φιλμ του την πηγή του εγκλήματος, ακόμα και αν αυτό ήταν μέσα από το πρίσμα του παράλογου και του ονειρικού.

Έχει νυμφευθεί τέσσερις φορές και έχει τέσσερα παιδιά. Ποτέ δεν υπήρξε σταθερός στις σχέσεις του. Αν και ρομαντικός, απογοητευόταν εύκολα από τους έρωτές του και ένιωθε πλήξη. Από τα εφηβικά του χρόνια εκδήλωσε έντονο ενδιαφέρον για τις κοπέλες και αν και δεν ήταν όμορφος, όπως οι ηθοποιοί του κινηματογράφου, όλοι αναγνώριζαν σε αυτόν, μια ιδιαίτερη λάμψη και γοητεύονταν αμέσως. Ήταν το αγόρι που κάθε Σάββατο βράδυ θα είχε ραντεβού σε κάποιο ντάινερ ή ντράιβ ιν σινεμά. Είχε βέβαια και τις ερωτικές του απογοητεύσεις. Μία από τις συντρόφους του ήταν η Ιζαμπέλλα Ροσελλίνι, ηθοποιός και μοντέλο. Η Ιζαμπέλλα προερχόταν από κινηματογραφική οικογένεια.

Ήταν κόρη του νεορεαλιστή σκηνοθέτη, Ρομπέρτο Ροσελλίνι και της σουηδικής καταγωγής, ηθοποιού, Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Είχε υπάρξει ακόμα σύζυγος του διάσημου Μάρτιν Σκορτσέζε. Όταν ο Λιντς  την είδε για πρώτη φορά την πλησίασε και της είπε πως μοιάζει στην Μπέργκμαν, σαν να ήταν κόρη της. ‘Όταν εκείνη απάντησε, πως όντως ήταν, ο περίγυρος ξέσπασε σε γέλια και αστεϊσμούς για την αφέλεια του Λιντς. Η Ιζαμπέλλα κράτησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο εκπληκτικό ”Μπλε Βελούδο” και εμφανίστηκε στο ”Ανυπότακτη Καρδιά” που έφτασε ως τις Κάννες. Τελικά την χώρισε μέσω μηνύματος, μετά από σχέση με την μοντέρ της ταινίας Mary Fisκ, την οποία και παντρεύτηκε αργότερα.

Περνώντας ξανά στο έργο του, ο Λιντς θεωρείται ένας σουρεαλιστής auteur που έχει δημιουργήσει το δικό του μοναδικό σύμπαν. Για αυτό και το 2018, η λέξη “Lynchian” εντάχθηκε στο Αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, με τον ορισμό της λέξης να είναι ο εξής: “θυμίζει ή μιμείται τα έργα του David Lynch”. Είναι γνωστός για την αντιπαράθεση σουρεαλιστικών ή απειλητικών στοιχείων με καθημερινά περιβάλλοντα καθώς και για τη χρήση συναρπαστικών οπτικών εικόνων για να τονίσει μια ονειρική ποιότητα μυστηρίου ή μια απειλή. O David Lynch έχει κάνει πολλές φορές τα κεφάλια των θεατών να θέλουν να «εκραγούν» με τις ταινίες του, ενώ οι περίπλοκοι συμβολισμοί τους κάνουν να «υποφέρουν» μέχρι να καταλάβουν τι κρύβεται από πίσω. Το να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τις ταινίες του, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κι αυτό γιατί η πολυπλοκότητά τους, έχει δημιουργήσει πολλές διαφορετικές ερμηνείες από το κοινό, με άλλες να επικρατούν λιγότερο και άλλες περισσότερο. Ο ίδιος ο Λιντς από την άλλη, αρνείται να δώσει ερμηνείες στις ταινίες του.

Βασικός άξονας στις ταινίες είναι το υπερρεαλιστικό στοιχείο. Μπλέκει πολύ συχνά το όνειρο με την πραγματικότητα συγχέοντάς τα τόσο που ο θεατής να μη μπορεί να ξεχωρίσει αν ένα γεγονός συμβαίνει στ’ αλήθεια ή είναι προϊόν φαντασίας ή ονείρου. Ακόμη, υιοθετεί το στοιχείο του μυστηρίου και της απειλής μέσα από τις εικόνες που δημιουργεί και χρησιμοποιεί γκροτέσκ χαρακτήρες για να ενισχύσει αυτά τα συναισθήματα. Η βία είναι ένα ακόμη στοιχείο που δεν λείπει, αλλά πολλές φορές εισάγεται με έναν σαδιστικό και βασανιστικό τρόπο. Παρά την δυσφορία που προκαλούν οι ταινίες του, η ιδιαιτερότητά τους και η  υψηλή αισθητική τους, τις έχει κάνει ανάρπαστες. H τέχνη της ζωγραφικής επηρεάζει πολύ τον Λιντς στην κινηματογραφική του απεικόνιση, κάτι το οποίο μπορεί να μην είναι απαραίτητα εμφανές. Κύρια επιρροή αποτελεί η μπαρόκ περίοδος, αλλά και μεμονωμένοι ζωγράφοι από άλλες περιόδους όπως ο Έντουαρντ Χόπερ, o Φράνσις Μπέικον και ο Ρενέ Μαγκρίτ.

Ο Λιντς αρχικά ξεκίνησε ως ζωγράφος, αλλά λόγω μιας επιφοίτησης, όπως δηλώνει, αποφάσισε να γίνει σκηνοθέτης κινηματογράφου (αν και συνεχίζει, μέχρι σήμερα, να ζωγραφίζει έχοντας και τη δική του foundation έκθεσης των έργων του). Έφτιαξε την πρώτη του ταινία μικρού μήκους, το «Six Men Getting Sick» (1967), το οποίο επακολούθησε με άλλες ταινίες μικρού μήκους, με τις ποιο αξιοσημείωτες να είναι το «The Alphabet» (1968) και το «The Grandmother». Το 1970, γράφτηκε στο Κέντρο Ανωτέρων Κινηματογραφικών Σπουδών του Αμερικανικού Κινηματογραφικού Ινστιτούτου (AFI), όπου ξεκίνησε τα γυρίσματα της πρώτης ταινίας με τίτλο «Eraserhead», που προβλήθηκε τελικά το 1977.

Ήταν μια απωθητική και ακατανόητη ταινία για μεγάλη μερίδα της κριτικής και τους ανυποψίαστους θεατές, αλλά γρήγορα απέκτησε πολλούς θαυμαστές και τον βοήθησε να χτίσει την φήμη του ως ένας ξεχωριστός κινηματογραφικός δημιουργός. Σήμερα η πρώτη ταινία του Λιντς είναι αντικείμενο λατρείας από τους σινεφίλ, έγινε cult classic και συμπεριλήφθηκε στη λίστα του Sight and Sound για τις 250 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Την γύρισε εξ ολοκλήρου μόνος του, με ελάχιστο μπάτζετ, στο υπόγειο της σχολής κινηματογράφου. Στον χώρο εκείνο έμενε κιόλας εκείνη την περίοδο. Η ταινία έκανε αρκετά χρόνια να ολοκληρωθεί.

Τα χρόνια εκείνα ο νεαρός Λιντς διέθετε χρήματα μόνο για τον καθημερινό καφέ και την τάρτα με γεύση κεράσι στο γειτονικό ντάινερ. Το 1980 κυκλοφόρησε η δεύτερη ταινία του, το «The Elephant Man», μια βιογραφική ταινία ενός τραγικά παραμορφωμένου άντρα που έζησε στο Βικτωριανό Λονδίνο το 1880. Με τον Άντονυ Χόπκινς, για την οποία έλαβε υποψηφιότητες σε βραβεία και Προτάθηκε για 8 Όσκαρ (κέρδισε 3), δύο από τα οποία, για την σκηνοθεσία και το σενάριο του Λιντς. Ήταν και η ταινία που σηματοδοτείσαι την συνεργασία του με τις εταιρείες παραγωγής και του προσέφερε αναγνωρισιμότητα και κύρος. Έπειτα, ο Λιντς ανέλαβε την σκηνοθεσία μιας κινηματογραφικής προσαρμογής του «Dune», ενός από τα πιο αγαπημένα βιβλία επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών, αλλά σύμφωνα με αυτόν, το στούντιο τον εκμεταλλεύτηκε και δεν του έδωσε καθόλου δημιουργικό έλεγχο.

Ως αποτέλεσμα, το  «Dune» (1984) έλαβε κακές κριτικές, και μέχρι σήμερα, ο Λιντς δεν το αναγνωρίζει ως δικιά του ταινία. Παρ’ όλα αυτά, το 1986, o Λιντς κυκλοφόρησε το «Μπλε Βελούδο», το οποίο θεωρείται μία από τις πιο στοιχειώδεις ταινίες του, και το οποίο ονομάστηκε η 70η καλύτερη ταινία όλων των εποχών από το Sight and Sound. To 1990 κυκλοφόρησε ίσως το πιο δημοφιλές έργο του Λιντς: η τηλεοπτική σειρά «Twin Peaks». Το «Twin Peaks» έγινε ένα πολιτιστικό φαινόμενο, είχε ένα σημαντικό αντίκτυπο στον κόσμο των τηλεοπτικών σειρών -σύμφωνα με κάποιους, ανύψωσε την τηλεόραση σε τέχνη- και θεωρείται μια από τις καλύτερες και πιο σημαντικές σειρές όλων των εποχών. Παράλληλα, ο Λιντς σκηνοθέτησε το «Ατίθαση Καρδιά», το οποίο κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών. Ο Λιντς αποσύρθηκε από το «Twin Peaks» στην μέση της δεύτερης σεζόν, και παράλληλα το ενδιαφέρον του κοινού έπεσε, οδηγώντας σε μια πρόωρη ακύρωση της σειράς το 1991, όπου ο Λιντς επέστρεψε για να σκηνοθετήσει το εμβληματικό τελευταίο επεισόδιο.

Το 1992, ο Λιντς σκηνοθέτησε την ταινία που ήταν  αμφιλεγόμενο πρίκουελ στη σειρά, «Twin Peaks: Fire Walk With Me», το οποίο αρχικά απογοήτευσε τους οπαδούς και έλαβε κακές κριτικές, αλλά πλέον θεωρείται από πολλούς ως ένα παρεξηγημένο αριστούργημα και 22 χρόνια αργότερα, οι διαγραμμένες σκηνές της ταινίας συλλέχθηκαν και κυκλοφόρησαν ως μια νέα ταινία με τον τίτλο «Twin Peaks: The Missing Pieces». Ο Λιντς κυκλοφόρησε άλλες δυο ταινίες πριν την αλλαγή της χιλιετίας, και οι δύο λάβανε πολύ καλές κριτικές: το «Χαμένη Λεωφόρος» (1997) και το «The Straight Story» (1999), που είναι ίσως και η πιο ”συμβατική” ταινία της φιλμογραφίας του. To 2001 κυκλοφόρησε η ταινία που πολλοί θεωρούν το αριστούργημα του Λιντς: το «Mulholland Drive».

Ονομάστηκε η καλύτερη ταινία του 21ου αιώνα από το BBC. Του χάρισε επίσης την τρίτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας. Ανέδειξε ακόμα την σημαντική ηθοποιό Ναόμι Γουότς. Η ταινία θεωρείται αίνιγμα και στην Αμερική κυκλοφορούσε συνοδευόμενη από οδηγό παρακολούθησης. Έπειτα σκηνοθέτησε το «INLAND EMPIRE» (2006), το οποίο θεωρείται το πιο πειραματικό έργο του, και το οποίο επίσης έλαβε καλές (αν και μπερδεμένες) κριτικές. Το 2017, μετά από μια απόσυρση που διήρκησε μια δεκαετία, ο Λιντς επέστρεψε στον κινηματογράφο για να παραδώσει την συνέχιση της ιστορίας του Twin Peaks, «Twin Peaks: The Return». Δημιούργησε διαφωνία για το αν πρόκειται για μια ταινία ή μια τηλεοπτική σεζόν, καθώς γυρίστηκε ως ταινία και ορισμένοι συντελεστές της υποστηρίζαν πως είναι μια ταινία, αλλά κυκλοφόρησε σε 18 ξεχωριστά μέρη. Έλαβε διθυραμβικές κριτικές: ονομάστηκε η καλύτερη ταινία της χρονιάς, και αργότερα της δεκαετίας, από διάφορες σημαντικές δημοσιεύσεις, και η καλύτερη τηλεοπτική σειρά της χρονιάς και της δεκαετίας από άλλες.

Ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ζωή του Λιντς είναι ο υπερβατικός διαλογισμός. Ο ίδιος δηλώνει πως η επίδραση ήταν άμεση “ο θυμός μου εξαφανίστηκε. Διακατεχόμουν από άγχη, φόβους και έναν απίστευτο θυμό και ξαφνικά όλα άρχισαν να εξαφανίζονται. Και εγώ άρχισα να απολαμβάνω τη ζωή… Το ξέρω ότι ακούγεται παράξενο, αλλά άρχισα να εκτιμώ περισσότερο τα πράγματα. Σιγά – σιγά όλα άρχισαν να αναπτύσσονται: η επίγνωση, η νηφαλιότητα, η απόλαυση του να κάνεις οτιδήποτε. Όταν κάνεις διαλογισμό μια ολοένα μεγαλύτερη εικόνα αρχίζει να διαμορφώνεται: ξαφνικά είναι σαν να γνωρίζεις κάποια πράγματα, έχεις μεγαλύτερη κατανόηση, οι άνθρωποι φαίνονται οικείοι. Όλα δείχνουν πιο όμορφα, ο κόσμος φαίνεται καλύτερος.”

Ο διαλογισμός είναι μια πανάρχαια μέθοδος, για την εξάσκηση της οποίας σου δίνουν ένα μάντρα. Και αυτό το μάντρα (μια λέξη, μια σκέψη, μια δόνηση) στρέφει την προσοχή σου προς τα μέσα, αρχίζεις να «βουτάς» σε πιο εκλεπτυσμένα επίπεδα του νου και τότε, εκεί, στην πηγή της σκέψης που υπερβαίνεις, βιώνεις αυτό που ονομάζουμε «αγνή, μακάρια συνείδηση», το Απόλυτο, τη θεϊκή ύπαρξη. Είναι η καθαρή συνείδηση, η πηγή της σκέψης, είναι η Πηγή. Είναι ο Εαυτός. Όταν τη βιώνεις, πραγματικά επεκτείνεις τη συνείδησή σου. Πηγαίνεις πέρα από το πεδίο της σχετικότητας, πέρα από τη δυαδικότητα, πέρα από κάθε όριο και βιώνεις το άπειρο, το αιώνιο, το ενοποιημένο πεδίο.

Αυτό το πεδίο έχεις τις ιδιότητες της καθαρής ευφυΐας, της δημιουργικότητας, της αγάπης, της ενέργειας, της δύναμης, της αρμονίας, της ενότητας, της δυναμικής ειρήνης. Είναι όλα εκεί και εσύ μπορείς να τα ξετυλίξεις και να εξελιχθείς μέσα από αυτά. Όπως δίδαξε ο Μαχαρίσι Μαχές Γιόγκι (το 1957 πρώτος σύστησε τον Υπερβατικό διαλογισµό στη Δύση), που ήταν και ο πνευματικός οδηγός των Βeatles, οι άνθρωποι δεν ήρθαν στον κόσμο για να υποφέρουν. Η ευδαιμονία και η μακαριότητα είναι στη φύση μας και έτσι πρέπει να είναι και η ζωή μας. Είναι εκεί, είναι η δυναμική μας και είναι δικαίωμα από τη γέννησή μας να απολαύσουμε τη φώτιση. Απλά πρέπει να την εξερευνήσουμε. Το Ίδρυμα Ντέιβιντ Λιντς, μια Εκπαίδευση Βασισμένη στη Συνείδηση και την Παγκόσμια Ειρήνη, αγωνίζεται για την καθιέρωση του διαλογισμού στα σχολεία με στόχο τη μείωση του άγχους των μαθητών.

Τέλος, θα θέλαμε να αναφέρουμε πως μετά την μικρού μήκους ταινία , «What did Jack do?» (2020), στην οποία ο Αμερικανός σκηνοθέτης ανακρίνει μία ανθρωπόμορφη μαϊμού στην πλατφόρμα Νetflix, υπέγραψε συμφωνία για μία νέα σειρά με τίτλο “Wisteria”. O Λιντς θα είναι και σεναριογράφος της σειράς, πέρα από σκηνοθέτης και τα γυρίσματα, σύμφωνα με πληροφορίες, θα αρχίσουν τον Μάϊο του 2021 στα Calvert Studios στο Λος Άντζελες. Εμείς απλώς ανυπομονούμε. Στην καραντίνα μάς κρατά συντροφιά με τα κατά διαστήματα δελτία καιρού που παρουσιάζει.

E²