Η ζωή του Vincent Van Gogh

“Συχνά σκέφτομαι πως η νύχτα είναι πιο ζωντανή και πιο πλούσια χρωματισμένη από την μέρα”. Αυτό είναι ένα από τα πολλά αποφθέγματα του διάσημου ζωγράφου Vincent Van Gogh, του οποίου η ζωή και η τέχνη αποτελούν ένα ωραίο μυστήριο. Τον έχουμε στο μυαλό μας ως ένα βαθιά ευαίσθητο και ταλαντούχο άνθρωπο όσο και βαθιά διαταραγμένο και ταλαιπωρημένο από τους δαίμονές του.

Μοίρασε τη ζωή του στην Ολλανδία και στη Γαλλία, στην εξοχή και στα κέντρα ψυχικής υγείας. Θεωρείται εκπρόσωπος του μετά-ιμπρεσιονισμού και συνέβαλε καταλυτικά στα κινήματα του εξπρεσιονισμού, του φοβισμού και της αφηρημένης τέχνης. Από τα έργα του και την πληθώρα επιστολών του καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως ήταν ένας μοναχικός άνθρωπος, που αφιέρωσε όλη του τη ζωή στους πίνακες του. Η σπουδαιότητά του δεν αναγνωρίστηκε όσο βρισκόταν εν ζωή αλλά χρόνια αργότερα.

Ο Vincent Van Gogh γεννήθηκε στο ολλανδικό χωριό Zundert, στις 30 Μαρτίου 1853 και ήταν γιός πάστορα. Γρήγορα ξεχώρισε τη διαφορά που είχε η δική του μεσαία τάξη από την αγροτική τάξη της υπαίθρου. Στην πρώιμη δουλειά του προσπάθησε να συλλάβει την ταπεινότητα των σκληρά εργαζομένων χωρικών. Από μικρή ηλικία παρουσίασε τάσεις μελαγχολίας και ψυχολογικά προβλήματα. Στα 16 του χρόνια, ενώ είχε ασχοληθεί με πολλά επαγγέλματα, που είχε εγκαταλείψει, καταπιάνεται για πρώτη φόρα με το εμπόριο έργων τέχνης στην εταιρία Goupilator & Company, από όπου απολύεται το 1876 μετά από δύο μεταθέσεις σε Λονδίνο και Παρίσι. Τότε επιστρέφει στην Ολλανδία και στο Άμστερνταμ ξεκινά να σπουδάζει θεολογία, επηρεασμένος από τον πατέρα του.

Οι σπουδές του κρατούν ένα έτος και μετατίθεται στο Βέλγιο, στην περιοχή Μπορινάζ. Συγκινείται βαθιά από την ένδεια των ανθρώπων και τις κακουχίες και αποφασίζει μάλλον τότε για πρώτη φορά να ασχοληθεί με την ζωγραφική. Στα 27 του, ξεκινά μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον δάσκαλο Anton Mauve γρήγορα όμως έρχεται σε ρήξη μαζί του και αυτοδίδακτος, ταξιδεύει στην επαρχιακή Ολλανδία και ζωγραφίζει πίνακες από την ζωή εκεί. Η ολλανδική αυτή περίοδος της ζωγραφικής του είναι στιλιστικά σκοτεινή. Οι άνθρωποι που ζωγραφίζει είναι σκυθρωποί, η νεκρή φύση αποδίδεται με ωχρές αποχρώσεις και γήινους τόνους. Το 1885, παρακολουθεί μαθήματα, στην ακαδημία  της Αμβέρσας και έρχεται σε επαφή με την ιαπωνική τέχνη από την οποία δανείζεται πολλά στοιχεία και πολλές φορές μιμείται την τεχνοτροπία της.

Τον Φεβρουάριου του 1886 επισκέπτεται το Παρίσι, κέντρο της καλλιτεχνικής ζωής της εποχής και συγκατοικεί στην περιοχή της Μονμάρτης, της πιο μποέμ περιοχής και κέντρο της καλλιτεχνικής δραστηριότητας, με τον αδελφό του Theo Van Gogh που είναι πια επιτυχημένος έμπορος τέχνης. Κατά την παραμονή του στο Παρίσι, έρχεται σε επαφή με τον Τουλούζ Λωτρέκ και τον Εντγκάρ Ντεγκά, τον Πισσαρό, καθώς και με τον Πωλ Γκωγκέν που θα συνδεθεί με μία βαθιά φιλία. Ενώ υιοθέτησε τις τεχνικές των ιμπρεσιονιστών, ανέπτυξε και το δικό του στυλ, καθώς πρώτος χρησιμοποίησε συμπληρωματικά χρώματα, που οι ιμπρεσιονιστές μέχρι τότε απέφευγαν. Χρησιμοποιεί ζωντανά χρώματα, έντονες γραμμές και μοτίβα, η απεικόνιση στους πίνακες του γίνεται πια συμβολική και η χρήση των χρωμάτων  ακολουθεί έναν  πιο ρευστό και αυθαίρετο δρόμο. Το 1888,  έχει δημιουργήσει κάποιους από τους πιο γνωστούς πίνακές του όπως είναι «Η αυτοπρόσωπά του με ψάθινο καπέλο», “Η ανθισμένη δαμασκηνιά” και “H Λεωφόρος Clichy”. Ξαφνικά  νιώθει κλειστοφοβία στην γαλλική μητρόπολη και δεν του δίνει πια έμπνευση, συνεπώς, σε μία ανάγκη για αλλαγή φεύγει για τον γαλλικό νότο και συγκεκριμένα για την Αρλ, πόλη της Προβηγκίας, με στόχο να ξεκινήσει ένα ατελιέ καλλιτεχνών. Στην Αρλ έρχεται σε προσωπική επαφή με τους κατοίκους και γίνεται μέρος της τοπικής ζωής. Εδώ περνά την πιο παραγωγική περίοδο της ζωής του. Μπορούμε να πούμε πως εδώ λαμβάνει χώρα η καλλιτεχνική του επανάσταση. Χαρακτηριστικότερο και γοητευτικό παράδειγμα είναι η σύνθεση της σειράς ”Ηλιοτρόπια” για να διακοσμήσει το σπίτι του, όσο περίμενε τον φίλο του Πωλ Γκωγκέν για να συγκατοικήσουν. Από την άλλη πλευρά, δυστυχώς όμως, εκδηλώνεται και η ψυχασθένειά του που παρουσιάζει καλπάζουσα πορεία. Ο Βαν Γκογκ εκδηλώνει συχνά κρίσης πανικού και πολλά έργα του αποτυπώνουν αυτή την ψυχική του αστάθεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πίνακας “Το υπνοδωμάτιο του Βίνσεντ στην Αρλ”, που χρησιμοποιεί παραποιημένη προοπτική και έντονους συμβολισμούς. Κορύφωση της παράνοιας του είναι η 23η Δεκεμβρίου, όταν μετά από την δήλωση του  Γκωγκέν ότι θα επιστρέψει στο Παρίσι, ο Βίνσεντ απειλεί τον φίλο του με ξυράφι ενώ την επόμενη μέρα βρίσκεται με ένα τμήμα του αυτιού του κομμένο. Υπάρχει και αντίστοιχος πίνακας “Η αυτοπρόσωπά  με επίδεσμο στο αυτί”.

Τον Μάιο του 1889, μετά από μία σειρά αριστουργημάτων αλλά και κρίσεων, εισάγεται στο ψυχιατρικό κέντρο του μοναστηριού του Αγίου Παύλου, στο Σαιντ Ρεμύ, μετά από προτροπή του αδελφού του Τέο. Συνεχίζει να ζωγραφίζει και κατά την διάρκεια της παραμονής του εκεί. Κατά την διάρκεια της νοσηλείας του παρουσιάζεται μια αλλαγή στη διάθεση του Βαν Γκογκ. Υποφέρει από εφιάλτες, αλλά περνά και περιόδους απόλυτου αυτοέλεγχου. Οι εναλλαγές αυτές είναι εμφανείς και στους πίνακες του. Πίνακας της περιόδου αυτής είναι ”Η έναστρη νύχτα” καθώς και “Η ανθισμένη αμυγδαλιά”. Αξιοσημείωτο είναι, πως σε μία από τις τέσσερεις μεγάλες κρίσεις που βίωσε αυτοδηλητηριάστηκε, καταπίνοντας τις ίδιες του τις μπογιές. Τον Μάιο του 1890, ο Βίνσεντ πάσχει από χειρότερης μορφής κατάθλιψη, από αυτήν όταν εισάχθηκε στο ψυχιατρείο και μετά από συμβουλή του φίλου του Πισσαρό μετακομίζει στο Auvers-sur-Oise, μία περιοχή κοντά στο Παρίσι και βρίσκεται υπό την φροντίδα του γιατρού Πώλ Γκασαί. Εκεί ξεκινά μία φρενήρη περίοδο δουλειάς και δεν σταματά ποτέ να ζωγραφίζει. Τα έργα του αντικατοπτρίζουν το κενό και τη θλίψη που νιώθει. Τα πιο ενδεικτικά είναι το “Σιταροχώραφο με κοράκια” και “Η εκκλησία του Auvers-sur-Oise”.

Στις 27 Ιουλίου του 1890, αφήνει στη μέση ένα γράμμα, για τον αδελφό του Τέο, που του ζητά χρήματα για εξοπλισμό και αυτοπυροβολείται κάτω από άγνωστες συνθήκες σε ένα χωράφι. Δύο μέρες μετά πεθαίνει.

Η αλληλογραφία του Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ξεκίνησε να κυκλοφορεί από την γυναίκα του αδελφού του Τέο μετά τον θάνατο του δεύτερου και αποτελείται από έναν μεγάλο αριθμό επιστολών προς τον Τέο και τους φίλους του που μας δίνει πληροφορίες για το έργο του, τις τεχνικές του αλλά και τις εφιαλτικές σκέψεις που τον κατέτρεχαν σε ολόκληρη την ζωή του.

Ο Βαν Γκογκ υπήρξε ένας από τους πιο παραγωγικούς καλλιτέχνες του καιρού του. Δημιούργησε 1.100 σκίτσα και 930 πίνακες σε διάρκεια 10 χρόνων. Αν και εν ζωή, πούλησε μόνο έναν πίνακα, “Το κόκκινο αμπέλι” το 1890, κατά τη διάρκεια μίας έκθεσης στις Βρυξέλλες. Τα έργα του σήμερα πωλούνται για εκατομμύρια δολάρια, με χαρακτηριστικότερο το “Πορτραίτο του Δόκτορα Γκασαί”, που πωλήθηκε ακριβότερα από οποιονδήποτε πίνακα στην ιστορία της τέχνης, έναντι 82,5 εκ. δολαρίων.

Ε²