Η πολυτάραχη ζωή της Βιρτζίνια Γουλφ

Η Shoshana Felman, στην έρευνά της με τίτλο «Writing and Madness», παραφράζοντας το γνωμικό του Καρτέσιου «Σκέφτομαι άρα υπάρχω», γράφει: «Σκέφτομαι άρα δεν είμαι τρελός, δεν είμαι τρελός άρα υπάρχω», αναφερόμενη σε όλους αυτούς τους συγγραφείς που έζησαν και δημιούργησαν, παλεύοντας παράλληλα με κάποιας μορφής ψυχική διαταραχή/νόσο. Η λογική σκέψη δηλαδή, κυριαρχούσε με την αυτοπειθαρχία τους πάνω στο λόγο και είχε θεραπευτικές ιδιότητες για τους δημιουργούς, που πολλές φορές αποδεικνύονταν ιδιαιτέρως παραγωγικοί ανάμεσα στα επεισόδια μανίας και κατάθλιψης τους, φτάνοντας σε ανώτερα επίπεδα δημιουργικής έκφρασης. Κάποιοι τέτοιοι συγγραφείς ήταν ο Νίτσε, ο Αρτώ, ο Πόε που πάλευε με τον αλκοολισμό του και η Μέρι Σέλλευ.

Εμείς επιλέγουμε να ασχοληθούμε με την Βιρτζίνια Γουλφ, η οποία είχε αποδεχτεί την μανιοκατάθλιψη της και η ίδια δήλωνε, πως πίσω από την «πανοπλία» των συμπτωμάτων, κρυβόταν ο αληθινός εαυτό της. Ένας εαυτός τον οποίο προσπαθούσε να συλλάβει πίσω από την διαρκώς μεταβαλλόμενη συνείδηση της. Η ίδια πέρασε όλη της την ζωή ανάμεσα σε επεισόδια ασθένειας και στιγμές απόλυτης «ομαλότητας» που συνδέονταν με ευχάριστες κοινωνικές εκδηλώσεις και πολλά ταξίδια. Εγκατέλειψε τη ζωή, όταν έφτασε στο σημείο που τα επεισόδια «τρέλας» της εντάθηκαν σε βαθμό που δεν μπορούσε να τα μετουσιώσει σε έμπνευση και δημιουργία. Η Γουλφ τοποθετείται δίπλα στους Τζέιμς Τζόυς και Μαρσέλ Προυστ, ως σπουδαία εκπρόσωπος της μοντέρνας λογοτεχνίας. Είναι δεξιοτέχνης του εσωτερικού μονολόγου και της αυτόματης καταγραφής του ρεύματος της συνείδησης (stream of consiousness).

Η Βιρτζίνια Γουλφ γεννήθηκε ως Αντελαίν Βιρτζίνια Στίβεν στις 25 Ιανουαρίου του 1882 στο Χάιντ Παρκ του Λονδίνου. Η οικογένειά της έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την λογοτεχνία. Ο πατέρας της Λέσλυ ήταν και εκείνος συγγραφέας. Στο σπίτι τους σύχναζαν επιφανείς άνδρες όπως ο Τέννυσον, ο Χένρι Tζέιμς, ο Έλιοτ. Η Βιρτζίνια, αν και δεν έπαιρνε μέρος στις συζητήσεις, παρακολουθούσε σταθερά τις συναντήσεις και αν και δεν έλαβε σχολική εκπαίδευση, όπως συνηθιζόταν στις κοπέλες της εποχής, περνούσε τις ημέρες της στην βιβλιοθήκη του πατέρα της που ήταν πάντοτε ανοιχτή για εκείνη. Παρά τις επισκέψεις και το κλίμα διανόησης, η Βιρτζίνια νιώθει το σπίτι της σαν κάτι σκοτεινό και απειλητικό, όπως έλεγε και η ίδια ”παραγεμισμένο με ένα σωρό από καταπιεσμένα συναισθήματα”. Η Βιρτζίνια έπληττε μέσα στους περιορισμούς της εποχής της και έβρισκε ανιαρούς τους περιπάτους της οικογένειας στο Κένσιγκτον. Ως διαφυγή, επιδόθηκε από μικρή στην γραφή  που την αντιλαμβανόταν ως μίμηση.

Δύο είναι οι βασικές εμπειρίες που πρέπει να αναφέρουμε για τα εφηβικά χρόνια της Βιρτζίνια. Το πρώτο, είναι ο θάνατος της μητέρας της Τζούλια της τέλειας οικοδέσποινας όπως την χαρακτήριζε η Γουλφ, μίας γυναίκας που φρόντιζε για την ανατροφή των παιδιών και την διαχείριση των θεμάτων του σπιτιού, καθώς και για τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Η Βιρτζίνια την θυμάται πάντα περιτριγυρισμένη από κόσμο. Ο πατέρας της Γουλφ ήταν τόσο εξαρτημένος από εκείνη που όταν πέθανε έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη και απομονώθηκε. Η Βιρτζίνια έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τον θάνατο τότε και κατακλύζεται από εφιαλτικές εικόνες. Το δεύτερο ,είναι η μετακόμιση στο σπίτι των ετεροθαλών αδελφών, Στέλλα, Τζορτζ και Τζέραλντ. Οι δύο τελευταίοι εκδηλώνουν σεξουαλικές τάσεις προς της Βιρτζίνια και την αδελφή της Βανέσα και της παρενοχλούν κατ’ εξακολούθηση. Ίσως να είναι και αυτός ο λόγος που η Γουλφ έβρισκε την ερωτική επαφή με άντρες ενοχλητική και αδιάφορη.

Μεγάλο κεφάλαιο στην ζωή της Γουλφ ήταν η μετακόμιση της μαζί με τα αδέλφια της, Βανέσα και Τόμπι, στο προάστιο Μπλούμσμπερι μία μποέμ γειτονία του Λονδίνου που καλλιεργούσε φιλελεύθερες αντιλήψεις. Κοντά βρισκόταν το Βρετανικό μουσείο με την τεράστια βιβλιοθήκη του και η Φλιτ Στριτ με τα βιβλιοπωλεία και τις εκδόσεις εφημερίδων. Εδώ η Βιρτζίνια βλέπει τα ήθη να αλλάζουν και υπάρχει ελευθερία έκφρασης. Το μέρος είναι πιο φωτεινό και ευρύχωρο. Ο αδελφός της Τόμπι μαζί με τους φίλους του από το Κέιμπριτζ, δημιουργούν κάτι σαν λέσχη, συναντιούνται κάθε Πέμπτη και συζητούν για διάφορα φιλοσοφικά και κοινωνικά θέματα. Η Βιρτζίνια έρχεται σε επαφή με το αλκοόλ, το τσιγάρο και την ομοφυλοφιλία.

Το 1904 εκδίδει το πρώτο της άρθρο στο γυναικείο ένθετο της Γκάρντιαν και Το 1905 βρίσκει την πρώτη της δουλειά στο κολέγιο Μορέλι. Το 1906 ,μετά από ένα ταξίδι στη Ελλάδα με τα αδέλφια της, στο τέλος του οποίου ο αδελφός της πεθαίνει ,η Βιρτζίνια παθαίνει την πρώτη της κρίση. Το 1910 αφού  περνάει πια τον καιρό της ανάμεσα σε περιόδους διαύγειας και ασθένειας φιλοξενείται ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην κλινική Τάιμεναμ. Το 1912 παντρεύεται τον φίλο του αδελφού της Λέοναρντ ,μέλος της λέσχης, που μένει κοντά της μέχρι το τέλος. Η σχέση τους είναι φιλικοέρωτικη χωρίς σεξουαλικές επαφές. Μετακομίζουν στο Κλίφορντ Ιν.

Το 1913 μετά από πολλές αναβολές ολοκληρώνει το πρώτο της βιβλίο ”Voyage Out” που έχει ως συνέπεια μία πολύ έντονη κρίση το καλοκαίρι που θα κορυφωθεί με μία ανεπιτυχή απόπειρα αυτοκτονίας. Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος την βρίσκει ανάμεσα στην ανάρρωση στην εξοχή και στους γρήγορους ρυθμούς του Λονδίνου. Το 1915 μετακομίζει με τον Λέοναρντ στο Ρίτσμοντ και βλέπει επιτέλους την κυκλοφορία του βιβλίου της. Έρχεται σε επαφή με την γυναικεία κοινότητα και δίνει διαλέξεις φεμινιστικού περιεχομένου. Ο φεμινισμός, έχει αφήσει ίχνη σε όλο το έργο της και το κίνημα απασχολούσε συνεχώς την σκέψη της. Θεωρούσε πως η κοινωνία είχε φτιαχτεί από άνδρες για άνδρες  τους οποίους είχε συνδέσει με την βαρβαρότητα και την υποκρισία και κρατούσε όσο μπορούσε σε απόσταση.

Το 1917 οι Γουλφ ιδρύουν το τυπογραφείο ”Hogarth Press”. Το πρώτο βιβλίο που εκδίδουν είναι το ”The Mark On The Wall”. Σημαντική συμβολή του τυπογραφείου  τους ήταν προτεραιότητα που έδωσε στις γυναίκες συγγραφείς και στις μεταφράσεις κλασικών πλέον Ρωσικών έργων. Σύστησαν  επίσης, για πρώτη φορά στο αγγλικό κοινό τον Ρίλκε και τον Φρόυντ ,ενώ απέρριψαν την έκδοση του Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόυς.

Το 1919 εκδίδει το έργο της ”Day and Night” και το 1922 το ”Jacob ‘s Room”, υποδειγματικό βιβλίο του στυλ γραφής της, που διχάζει τους κριτικούς με την έλλειψη γραμμικότητας και την αφηρημένη πλοκή του. Γνωρίζει και ερωτεύεται την Βίτα Σακβιλ Γουέστ, συγγραφέα, που η θυελλώδης σχέση τους θα κρατήσει μέχρι το 1928. Το 1925 η Βιρτζίνια εκδίδει το πλέον πιο διάσημο βιβλίο της ”Mrs Dalloway”,αλλάζοντας τον αρχικό τίτλο ”The Hours ”. Ακολουθεί το εμβληματικό ”to the light house” και μαζί η αναγνώριση και η καταξίωσή. Το 1928 για να πείσει την Βίτα να γυρίσει κοντά της ,μετά τον χωρισμό τους, γράφει το ”Orlando” που το τιτλοφορεί ως βιογραφία και ουσιαστικά είναι ένα μοντέρνο και πρωτότυπο έργο που συνδυάζει όλα τα είδη της λογοτεχνίας. Μετά από ένα ταξίδι στη Γαλλία με την Βίτα η σχέση τους γίνεται πια φιλική. Το 1929 κυκλοφορεί το ”Room Οf Οne ‘s Οwn” και φεύγει για ταξίδι στο Βερολίνο. Το 1931 μετά από ένα ταξίδι στη Γαλλία κυκλοφορεί το αριστούργημα της ”Waves”. Το 1932 μετά από έντονη κοινωνική ζωή και ένα ταξίδι στην Ελλάδα κυκλοφορεί το ”Α Letter To A Young Poet”. Το 1933 γράφει το ”Flush” ,εμπνευσμένη από το σκυλάκι που της είχε χαρίσει η Βίτα ράτσας cocker spaniel. To 1936 γράφει το ”The Years”,ένα μεγάλο σε έκταση και δύσκολο μυθιστόρημα το οποίο κυκλοφορεί το 1937. Δέχεται διθυραμβικές κριτικές από κριτικούς και από το κοινό της. Το 1938 μετά από ένα ταξίδι στη Γαλλία κυκλοφορεί το ”Three Guineas”. Το 1939 η Αγγλία μπαίνει στον δεύτερο πόλεμο και η Βιρτζίνια αποφασίζει και συζητάει με τον Γουλφ το ενδεχόμενο να αυτοκτονήσουν μαζί σε περίπτωση που τα γερμανικά στρατεύματα φτάσουν στο Λονδίνο. Μετά από πιέσεις της αδελφής της Βανέσα, τoυ πιο αγαπημένου της ανθρώπου, γράφει την αυτοβιογραφία της. Την χρονιά αυτή κυκλοφορεί και την βιογραφία του Ρότζερ Φράι, στην μνήμη του φίλου της που είχε χαθεί πρόσφατα.

Το 1941 και ενώ έχει περάσει μεγάλες περιόδους ασθένειας, βλέπει τα συμπτώματα να κερδίζουν χώρο χωρίς να μπορεί να τα διαχειριστεί. Ολοκληρώνει το έργο της ”Between The Acts” με συνέπεια την επιδείνωση της υγείας της ξανά. Στις 28 Μαρτίου του ίδιου χρόνου, αφού έχει αφήσει δύο γράμματα, ένα για τον Λέοναρντ και ένα για την Βανέσα, γεμίζοντας το παλτό της με πέτρες, αυτοκτονεί στον ποταμό Ουζ.

Στο σινεμά έχει μεταφερθεί το ”Orlando” (1992) της Σάλι Πόττερ με την Τίλντα Σουίντον και το ”Mrs Dalloway” (1997) του Ρίτσβειν με την Βανέσα Ρέντγκρειβ στον ομώνυμο ρόλο. Πρέπει να αναφερθεί και η ερμηνεία της Νικόλ Κίταντμαν, ως Βιρτζίνια Γουλφ στο ” the Hours” του Ντάρνλτι, ταινία βασισμένη στο μυθιστόρημα του Μάικλ Κάνινγκαμ.

Ε²